Nur Kaplan
ANKARA – Türkiye süratle taban ücretliler ülkesine dönüşürken, hayatın her alanına peş peşe gelen artırımlar insanların belini bükmeye devam ediyor. Bu yılın bitmesine az bir vakit kalmışken sene içerisinde elektrik ve doğal gaza birçok defa artırım yapıldı. Elektrik yüzde 184 zamlanırken, doğal gaz artırımı ise yüzde 164’ü gördü.
Enerji ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı’nın açıklamalarına nazaran, bu yılın birinci 7 ayında borcu nedeniyle elektriği kesilen abone sayısı 236 bin 617 iken, ocak ve ağustos periyodunda borcu ödenmediği için doğal gazı kesilen abone sayısı 37 bin 657 olarak kayıtlara geçti.
Uzun yıllar elektrik ve doğal gaz kesmek için konutlara giden ve abonelerle direkt temas kuran güç personelleri Ali Kılıç, Hüseyin Güler ve Taylan Çetin* hanelerde karşılaştıkları yoksulluk tanıklıklarını ve yaşadıkları ‘psikolojik yıpranmayı’ anlattı.
‘O BAYANIN O DENLİ BİR BAKIŞI VARDI Kİ, İNSANLIĞINDAN UTANIYORSUN’
Yaklaşık on yıldır elektrik kesme-açma işi için konutlara giden Ali Kılıç, geçtiğimiz yıllarda günde ortalama 30 sefer elektrik kesme süreci gerçekleştirdiğini ancak son bir yıldır bu sayının günde 100’e çıktığını, konutlara gelen faturaların 500 TL ve üzeri olduğunu söyledi. “Elektrik kesmek demek bir meskenin kışın buz üzere olması, aydınlatmanın olmaması, televizyon, telefon, internet yani bağlantı de olmaması demek. İnsanı büsbütün hak ve hürriyetinden mahrum bırakmak zorunda kalıyoruz” diyen Kılıç, şunları kaydetti:
“Bu işi yaparken merhametinizi konutta bırakıp o denli çıkmanız lazım, öteki türlü burada çalışamazsınız. Birinci işe başladığımda ‘ödememiş, alışılmış keseceğiz’ diyordum fakat alanda çok farklı şeyler gördüm. Bir gün 80 yaşlarında bir teyzenin elektriğini kesmek için gittik, iki çocuk çıktı. Teyze de peşlerinden çıkıp ‘ne yapıyorsunuz’ dedi ve belediyeden yardım aldığını lakin bu ay yardımın gelmediğini, çocukların anne ve babasının öldüğünü söyledi. O bayanın o an o denli bir bakışı vardı ki, bayanın bilgilerini telefonuma girip borcunu ödedim. Ne için elektrik kesiyoruz? Para için. İnsanlığından utanıyorsun.”
‘YOL KESMELER, OTOMOBİLDEN İNDİRMELER, SİLAH ÇEKMELER’
Elektrik kesme-açma işinde çalışan insanların belirli bir mühlet sonra ünite değiştirmesi gerektiğini ve işin ruhsal olarak ziyadesiyle yıpratıcı olduğunu söyleyen Kılıç, “Bu işte çalışıp da öteki bir iş aramayan arkadaşımız yoktur, fırsatını bulan gider” dedi. Kılıç, elektrik kesmek için gittiği birtakım mahallelerde yaşadığı ‘tehlikeli anları’ şöyle anlattı:
“Sürekli gidiyoruz arbede çıkıyor, polis bekliyoruz. Bundan 3 ay evvel elektrik kestiğimiz an bir adam ardımızdan gelerek enseme parke taşı vurdu. Arkadaşıma sopayla saldırdı. Yol kesmeler, otomobilden indirmeler oluyor. Bir gün kahvede çay içiyoruz, bir adam bizi bulup masanın üstüne tabanca koyup tehdit etti. Biz her gün o mahallelerde, o sokaklardayız. Her gün bu psikolojiyle konuttan çıkıyorum. Evdekiler, ‘Bir gün senin yüzün gülmeyecek mi’ diyorlar.”
‘MAAŞLARIN YETMEDİĞİNİ GÖRÜYORUZ’
Genellikle alt gelir kümesinin yaşadığı bölgelerde yaklaşık 13 yıldır elektrik kesme-açma işi yapan güç personeli Taylan Çetin, daha evvel elektriği hiç kesilmeyen insanların bu sene birinci kere elektriğini kesmek zorunda kaldığını söyledi. Kendi elektrik faturasının birinci kere 300 liraya çıktığını tabir eden Çetin, elektrik kesmek için gittiği sırada insanların ‘paramız yok’, ‘oğlan maaşı alamadı’, ‘patron maaşı vermedi’ telaffuzlarıyla karşılaştığını belirtti. Çetin, şunları kaydetti:
“Gecekondu semtlerinde yaşayanların durumunun olmadığını bildiğimiz halde kesmek zorunda kalıyoruz. Emekli maaşıyla geçinen beşerler var, yetmiyor. Bu kadar vakit ödüyorlardı fakat emekli maaşının yetmediğini ve ödeyemediklerini biz de artık görüyoruz. Geçen sene faturalar 300 lirayken kesiyorduk, artık 600 lira olunca kesiyoruz. Vatandaş tek faturayı ödeyemiyor ki, iki faturayı birlikte nasıl ödesin. ‘Ödeyeceğim’ deyince başında bekliyoruz. Artık ödemezse yarın daha fazla ödeyecek. Bir günde 20 yerde kesme süreci yapıyoruz.”
ÖDENMEMİŞ FATURALARDA GÜÇ ÇALIŞANLARININ DAYANIŞMASI
“Elektriği kaçak bağlayanlara denk geliyoruz. Kaçak elektriği mecbur kalıyor, kullanıyor. Olmayınca ne yapsın?” diye soran Çetin, elektrikte özelleşme devrinin yaşanmasıyla hizmetin geldiğini ancak pahalılaşmanın da başladığını, buna karşı güçte kamu varlığının sürdürülmesi gerektiğini belirtti. Çetin, elektrik kesmek için gittikleri bir meskende yaşananlardan şöyle bahsetti:
“Bir gün bir konutta beş tane ödenmemiş fatura olduğunu gördük. Baktık meskende hiçbir şey yok, ekmek yok, dolap boş. Grup arkadaşımla cebimizden para çıkarıp ödedik. Herkesin cebinde alım gücü düşmüş durumda. Biz de meskende zar güç yetinmeye çalışıyoruz, her şeyi az kullanmaya, az açmaya çalışıyoruz. Bizim de gücümüz tükendi. Bugün benim cebimden para eksiliyorsa bunun tek sebebi hükümettir.”
‘KARŞILAŞTIĞIM ANLARI UNUTAMIYORUM’
3 yıldır doğal gaz açma-kapama işi yapan Hüseyin Güler, çoğunlukla dar gelirli ailelerin ve çarpık kentleşmenin olduğu bölgelerde süreç yaptığını, günde 40 sefer doğal gaz kesiti gerçekleştirdiğini aksi durumda iş yerine ‘Savunma’ vermek zorunda olduğunu söyledi. Geçen yılki faturalarla bu devir ortasında hayli fazla artış olduğunu söyleyen Güler, şöyle devam etti:
“Karşılaştığım hisleri, anları unutamıyorum. Doğal gaz kesmeye gittiğim bir konutta anneyle çocuklarının hayat dolu, kahkaha sesleri geliyor lakin sen o an onu yapmak zorundasın zira yüzde 70 kota sonun var. Öteki bir meskenden hengame sesleri geliyor, maddiyat yüzünden, duyuyorsun. O an doğal gazı keseceksin ve bunun gerisinden bir cinayetin tetikleyici bile olabilirsin. Huzursuz ve huzursuzsun. Hengame o an kapıyı çaldığında sana da yansıyabilir. Kimse doğal gazını kesen birini kucaklayarak karşılamaz. 8 numaralı daireyi keseceksek, 10’un ziline basıyoruz ‘kontrol’ diyoruz. Kendi iç çekişmemizin ve çatışmanın içindeyiz.”
‘FATURANIN YANLIŞ OKUNDUĞUNU DÜŞÜNÜYORLAR’
“Doğal gaz faturaları bu kadar yükselmeden evvel en fazla yansıyı açma-kapama yapanlar alıyordu. Garip bir biçimde şu an şiddeti ‘fatura okuma’ süreci yapan arkadaşlarımız görüyor. Faturalar yüksek çıkınca beşerler arkadaşlarımızın yanlış okuduğu düşünerek reaksiyon gösteriyorlar” diyen Tekin, güçte özelleşmenin direkt faturalara yansıdığını, kaçak tüketimlerin arttığını, kendi fatura bedeline de ‘alışamadığını’ söyledi.
*İşçilerin isimleri, işten çıkarılma korkuları nedeniyle değiştirilmiştir.