Kahramanmaraş merkezli meydana gelen zelzeleden etkilenen 10 vilayet dışında yaşayan vatandaşların çok büyük çoğunluk, kendi vilayetlerinde de böylesi büyük bir afetin yaşanmasının mümkün olduğunu düşünüyor. Bununla birlikte yaşadığı konutun sağlamlığını ölçtürmek ya da afet çantası hazırlamak üzere önlemleri alanların azınlıkta olduğu görülüyor.
Kamuoyu araştırma kuruluşu IPSOS 6 Şubat sarsıntılarından etkilenen 10 vilayet hariç öteki vilayetlerde nüfusu temsil eden 18 yaş üstü 1000 kişi ile 14-16 Şubat tarihleri ortasında bir zelzele araştırması gerçekleştirdi. Araştırmaya katılanların yüzde 85’i yakın vakitte kendi yaşadığı kentte de böylesi büyük felaketin yaşanmasını muhtemel bulduğunu lisana getirdi. “Siz kendi yaşadığınız vilayette yakın vakitte bu türlü bir büyük felaketin yaşanma ihtimali olduğunu düşünüyor musunuz?” sorusuna araştırmaya katılanların yüzde 43’ü “Çok büyük ihtimalle”, yüzde 42’si de “Büyük ihtimalle” karşılığını verirken yüzde 15’i ise, “Hayır kendi ilimde bu türlü bir felaket yaşayacağımızı düşünmüyorum” dedi.
Yaşadığı vilayette “felaket ihtimalini” düşünenlerin çokluğu, bu hususta toplumdaki tasa seviyesini ortaya koyarken alınan önlemlerin ise bu tasayla paralel olmadığı gözlendi. Çünkü araştırmaya katılanların yüzde 76’sı, “Oturduğunuz konutun sarsıntıya karşı dayanıklılığına dair araştırma yaptırmış mıydınız?” sorusuna, “Hayır” karşılığını verdi. Öte yandan araştırmaya katılanların yalnızca yüzde 37’si oturduğu konutun zelzeleye güçlü olduğunu söyledi. Bu bahisteki soruya “Hayır” cevabını verenler yüzde 27’lik, “Emin değilim” karşılığını verenler de yüzde 36’lık kesiti oluşturdu. Araştırmaya katılanların yüzde 31’i meskeninde zelzele çantası bulunduğunu, yüzde 69’u ise bulunmadığını söyledi. Zelzele çantası hazırlamayı düşünenlerin oranının ise yüzde 73 olduğu gözlendi.
‘ONLAR YAKINLARIMIZDI’
“Deprem bölgesinde akrabanız, arkadaşınız var mıydı?” sorusuna verilen karşılıklar, hem zelzelenin meydana geldiği coğrafyanın genişliğini, hem de etkilediği nüfusun büyüklüğünü bir öteki açıdan da gözler önüne serdi. Zira zelzele 10 vilayette meydana gelmesine rağmen başka 71 vilayette yaşayan araştırma iştirakçilerinin yüzde 59’u bu soruya “Evet vardı” cevabını verdi. Sarsıntı bölgesinde yakınları olduğunu belirten bireylere, “Akrabanız ya da arkadaşlarınızdan yaralanan, hayatını kaybeden oldu mu?” sorusu da yöneltildi. Yüzde 47’si “Hayır yakınlarıma bir şey olmadı”, yüzde 31’i “Yaralananlar oldu”, yüzde 28’i de “Hayatını kaybedenler oldu” cevabını verdi.
Depremin olduğu günden itibaren gazete haberlerine, televizyon ekranlarına yansıyan büyük yardım hareketi, kamuoyu araştırmasıyla da ortaya konuldu. Araştırmaya katılan her 10 şahıstan dokuzu depremzedelere yardımda bulunduğunu söyledi. “Nasıl yardımda bulundunuz?” sorusuna yüzde 77 oranla “Nakit”, yüzde 64 oranla da “Ayni” cevabı verildi. Bu iki oranın toplamının 100’ü geçmesi, kimi şahısların hem nakit hem de tıpkı (gıda, kıyafet vs) yardımda bulunduğunu gösterdi. Öte yandan araştırmaya katılanların yüzde 4’ü şahsen sarsıntı bölgesine giderek arama, kurtarma ve dayanak çalışmalarına katıldığını söyledi.
“Önümüzdeki aylarda bölgede hayatın yine kurulmasına yönelik olarak yapılacak çalışmalara katılmayı ister misiniz?” sorusuna yüzde 64 üzere büyük bir oranla “Evet” karşılığı verilmesi, toplumun, zelzele bölgesini kalkındırmak için tek yürek olduğuna ait kanıyı güçlendirdi.
TEHLİKENİN FARKINDAYIZ
2000’lerin üçüncü on yılı başlarken hepimiz çeşitli umutlar besliyorduk. Lakin bundan sonraki kuşaklarda de anlatılacak çok acı bir periyoda girdiğimizi maalesef bilmiyorduk. Şimdi iki ay geçmişti ki Kovid-19 salgını hayatlarımızı alt üst etti. Tüm Dünya’daki alt üst oluş hala tam olarak sona ermiş değil. Bu kısa değerlendirmeyi hazırlamak için Sıhhat Bakanlığı’nın ilgili web sayfasına baktığımda yaklaşık 2.5 yıl içinde 101 bin canı Kovid-19 yüzünden yitirdiğimizi gördüm. Yaşadığımız 6 Şubat Kahramanmaraş Zelzeleleri o kadar dehşetli bir felaket ki, bir anda yitirdiğimiz insan sayısının Kovid-19 nedeni ile 2.5 yılda yitirdiklerimize yakın olmasının tasası içindeyiz.
Objektif araştırmalar, toplumda hâkim niyet ve hisleri anlamak için çok kıymetli çalışmalar. Fakat sarsıntıların vurduğu 10 kentimizde şu periyotta çok hayati hususlar varken araştırma yapmayı yanlışsız bulmadık. Sarsıntı felaketinin ülkemizin geri kalan kentlerinde yaşayan vatandaşlarda nasıl bir birinci tesir yarattığını araştırdık. Şunu not etmek değerli; zelzele ülkemizin gerçeği olduğu kadar çelişkisi de. Sarsıntı, beklemediğimiz, farkında olmadığımız bir tehlike asla değil, fakat buna karşın hazırlık yapmadığımız bir olay. Kahramanmaraş Sarsıntılarından sonra sarsıntı bölgesi dışında yaşayan her on şahıstan yaklaşık dokuzu kendi kentinde de bir sarsıntı yaşanması ihtimali olduğunu düşünüyor. Yani artan bir formda bu tehlikenin farkındayız. Ancak? Fakat dört bireyden üçü oturduğu konutun sarsıntıya karşı dayanıklılığını ölçmemiş. Üstelik her üç şahıstan ikisi zelzeleye güçlü bir konutta yaşadığından emin olmadığı halde. On şahıstan yedisinin sarsıntı çantası olmaması bir yana, bu kümedeki dört şahıstan biri bundan sonra da bir zelzele çantası hazırlamayı düşünmüyor bile. Bu beşerler zelzele bölgesinde değiller, evet çok yakından izlediler ancak tekrar de tam olarak mevzunun ciddiyetine vakıf olmayabilirler diyebilirsiniz. Ben de durum pek o denli değil derim, zira kendisi zelzele bölgesinde yaşamasa da her on şahıstan altısının o bölgede bir yakını var, ve bu gruptakilerin yarısından fazlasının yakınları hayatlarını kaybettiler yahut yaralandılar. Bahsettiğim yaman çelişki de bu. Gerek ülkemizin gerekse Dünyanın dört bir köşesinden yardıma koşan öbür ülke takımları gece-gündüz demeden çalıştılar. Yardım kampanyalarına katılan her yüz bireyden dördü şahsen bölgeye giderek arama – kurtarma – takviye çalışmalarında bulunmuşlar.
Aldığımız büyük yara kanamaya devam ediyor, daha çok uzun yıllar bu yaradan kan sızacak. Başka vilayetlerde yaşayan her üç bireyden ikisi önümüzdeki aylarda bölgede hayatın tekrar kurulması için para yardımı yaparak yahut çalışmalara katılarak katkı vermek istiyor.
Bu harikulâde pahalı bir dayanışma refleksi. Bu refleksin yanına şu yaman çelişkimizden kurtulmayı da eklesek? Nerede yaşıyor olursak olalım, bireyler ve kurumlar olarak bulunduğumuz yerde binalarımızı sarsıntıya hazırlıklı hale getirelim. Zelzele felaketi ile gayrette en kıymetli reaksiyonumuz bu olmalı. Tekrar edeyim, buna mecburuz, bu bizim gelecek kuşaklara borcumuz.