İngiliz muharrir William Shakespeare’in iki düşman ailenin çocukları ortasında yaşanan bir aşk öyküsünü anlattığı oyunu ‘Romeo and Juliet’ birinci kere 1597 yılında yayımlandı. O günden bu yana milyonlarca sefer sahneye kondu, tekraren sinemaya uyarlandı.
Sinemadaki en klasik uyarlamalardan biri, 1968 yılında Franco Zeffirelli’nin çektiği versiyondu. Sinema gişede büyük bir muvaffakiyet elde etti, okullarda ders malzemesi olarak gösterildi, başroldeki Olivia Hussey ve Leonard Whiting’i yıldızlığa taşıdı.
Dolayısıyla Hussey ve Whiting’in geçtiğimiz günlerde sinemanın üretim şirketi Paramount’a 500 milyon dolarlık tazminat davası açması büyük yankı uyandırdı.
Çekimler sırasında 16 ve 17 yaşlarında olan Hussey ve Whiting, sinemanın bir yerinde kısa müddetliğine kısmen çıplak görünüyor. Davaya mevzu olan şey de tam olarak bu sahne. Oyuncular Zeffirelli’nin bu sahne öncesinde kendilerine “Çıplak oynamalısınız yoksa sinema batar” dediğini öne sürüyor ve şimdi reşit olmayan bireylere bu biçimde yaklaşılmasının yasal olmadığını savunuyor.
Tıpkı müzik sanayisinde olduğu üzere sinemada da bu cins durumlara dair tenkitler genelde “O vakitler öyleydi” savunmasıyla savuşturuluyor. Lakin reşit olmayan oyuncuların yaşadığı bu çeşit olaylar ne yazık ki epey yaygın ve Hussey ile Whiting’in açtığı davanın akabinde gerisinin de çorap söküğü üzere geleceği varsayım ediliyor.
HENÜZ 18 YAŞINDA BİLE DEĞİLLERDİ
Sinema sanayisinin bilhassa 20’nci yüzyılın sonlarında izlediğimiz eserlerinin kimileri tartışmaya epey açık.
Örneğin ‘Taxi Driver’da şimdi 12 yaşında olan Jodie Foster seks işçiliğine zorlanmış bir kızı canlandırıyor. 1971 tarihli ‘Walkabout’ sinemasında ise 16 yaşındaki Jenny Agutter’ı çıplak yüzerken görüyoruz. Bu sahne çekilirken Agutter bilgilendirilmiş ve isteği alınmış. Üstelik ne o ne de Foster bu rollerle ilgili pişman ya da rahatsız olduklarına dair bir açıklama yaptı.
12 yaşındaki Jodie Foster (ortada) ‘Taxi Driver’da
Ancak 16 yaşında bir oyuncunun sahnenin ciddiyetini anlayarak istek verme olgunluğuna sahip olup olmadığı tartışmanın değerli bir başlığı. Öbür yandan “Kişilerin ilerleyen yıllarda çıplaklığa dair fikirlerini değiştirdikleri bir durumda ne olacak?” sorusu da epey kritik.
“O SAHNELERİ ÇEKERKEN İÇİM PARÇALANIYORDU”
Bir öbür örnek de Nastassja Kinski. Kinski şimdi 13 yaşındayken Alman direktör Wim Wenders’ın 1975’te vizyona giren ‘Falsche Bewegung’ isimli sinemasında rol aldı. Sinemanın cinsel ögeler içeren bir sahnesinde Kinski’nin üstü çıplaktı.
Kinski yıllar sonra Wenders’la ‘Paris, Texas’ ve ‘In Weiter Ferne, So Nah!’ sinemalarında de çalıştı. (Fotoğraf ikinci sinemanın setinden)
Aktris bir yıl sonra ‘To the Devil a Daughter’da Christopher Lee ile başrolleri paylaştı. Bu sinemada çırılçıplak göründüğü sahneler vardı. Kinski 17 yaşındayken rol aldığı erotik güldürü sineması ‘Stay As You Are’da da sık sık kamera karşısında çıplak yer alıyordu. ‘Lolita’ gibisi bir “yasak aşk” kıssası olan bu sinemada Kinski’nin rol arkadaşı 50’li yaşlarının ortalarında olan Marcello Mastroianni’ydi.
Kinski, aşağı üst 20 yıl sonra bu sahnelerle ilgili olarak şunları söyleyecekti:
“Beni koruyan birileri olsaydı ya da kendime daha fazla güvenebilseydim, muhakkak şeyleri kabul etmezdim. Çıplaklıkla ilgili şeyleri. O sahneleri çekerken içim parçalanıyordu.”
‘HOLLYWOOD O DENLİ, AVRUPA BÖYLE’ Mİ?
1970’lerin ve 80’lerin Avrupa sinemasına baktığımızda, “erotik drama” janrındaki kimi sinemaların istismara varacak sahneler içerdiğini görüyoruz. Üstelik bu sinemaların kıymetli bir kısmı hala dolanımda.
Değişen dünyada problemli bulunan bu sinemalar o yıllarda öbür bir tartışmanın konusuydu. Avrupalı direktörler liberallikleriyle takdir toplarken Hollywood geri başlı olmakla suçlanıyordu. Buna Paramount’a dava açan Olivia Hussey bile dahildi. Hussey, 2018’de Variety’e verdiği röportajda ‘Romeo et Juliet’i, “Avrupa’da birçok sinemada çıplaklık vardı. Kimsenin umurunda değildi” kelamlarıyla savunuyordu.
Ancak tıpkı “O vakitler öyleydi” üzere “Avrupa’da böyledir” açıklaması da pek ikna edici değil çünkü üstte da dediğimiz üzere, birtakım Hollywood sinemaları de Avrupa sinemasından geri kalmıyor.
Brooke Shields ve Susan Sarandon ‘Pretty Baby’de
“O SİNEMASI BUGÜN ÇEKEBİLİR MİSİNİZ BİLMİYORUM”
Brooke Shields örneğine bakalım…
Shields şimdi 10 yaşındayken Playboy’un yan yayını olan ‘Sugar and Spice’ mecmuası için çıplak fotoğraflandı. 1980’de 14 yaşındayken oynadığı jean reklamı da epey müstehcen bir slogan içeriyordu: “Pantolonumla ortamıza ne girebilir biliyor musunuz? Hiçbir şey…”
Shields’ı dünyanın tanıdığı ‘Pretty Baby’ de o periyotta geldi. Shields sinemada 1917’de New Orleans’ta bir genelevde çalışan bir bayanın 12 yaşındaki kızını oynuyordu. Sinemanın direktörü Louis Malle Avrupalıydı lakin kıssanın ve senaryonun müellifi Polly Platt Amerikalıydı. Platt, işlerinde New Orleans’ın gece hayatını mevzu alan fotoğrafçı EJ Bellocq’tan ve 70’lerin sinema sanayisindeki sömürülerden esinlenmişti. Sinemada Shields’ın karakteri, Keith Carradine’in canlandırdığı Bellocq ile bir bağlantı yaşıyor ve fotoğrafçıya çıplak poz veriyordu.
Film çok tartışıldı. “Çocuk pornografisi” suçlamasını lisana getirenler dahi oldu. Kimileri da Shields’ın “yaşından çok daha olgun” olduğu savunmasını öne sürüyordu. 1978’de People mecmuasında yayımlanan profilde, “Bakışları muğlak bir cinsellikle dolu” üzere tabirler yer alıyordu.
Shields reşit olmadığı yıllarda birlikte çalıştığı kimseyi direkt sömürüyle suçlamadı. Pantolon reklamıyla ilgili olarak “naifliğim beni korudu” derken 2021’de The Guardian’a ‘Pretty Baby’ye ait şunları söyledi: “O sineması bugün çekebilir misiniz bilmiyorum. Sanırım yaşı daha büyük olan lakin küçük gösteren bir aktris oynatmanız gerekir.”
Brooke Shields, ‘The Blue Lagoon’da 14 yaşındaydı
Shields, ‘Pretty Baby’den sonra 14 yaşındayken ‘The Blue Lagoon’da rol aldı. Rol arkadaşı 18 yaşındaki Christopher Atkins’ti. Issız bir adaya düşen iki genci anlatan sinema çokça çıplaklık ve cinsellik içeriyordu. Bu sahnelerde Shields’ın yerine 32 yaşındaki bir dublör oynuyordu ki stüdyonun bu tercihi de tartışmalara neden oldu. Sinemanın gişe muvaffakiyetinin akabinde ‘Bolero’, ‘Blame It on Rio’ ve ‘Paradise’ üzere kopyaları çekildi.
‘Paradise’ın başrolündeki Phoebe Cates, sevişme sahnelerinde oynadığında 17 yaşındaydı. O devirde People mecmuasına verdiği röportajda, “Bu bölümde bir kız meslek edinmek istiyorsa soyunmaya hazır olmak zorunda. Şayet bedeniniz hoşsa neden göstermeyesiniz ki?” diyordu. Cates, sineması çekerken kendisini sömürülmüş hissetmediğini söyledi lakin üretimcilere da öfkeliydi. Çünkü bir dublörle çekilen ve kendisinin haberdar olmadığı sevişme sahneleri de sinemaya eklenmişti.
EVA IONESCO DAVA AÇTI VE KAZANDI
Hussey ve Whiting’in açtığı davanın en çarpıcı emsallerinden biri Fransız oyuncu Eva Ionesco’ya ilişkin. Ionesco, 5 yaşından itibaren kendisinin çıplak ve erotik fotoğraflarını çeken ve öteki fotoğrafçılara da müsaade veren annesi Irina’ya dava açtı. (Bu fotoğraflarla daha 13 yaşına gelmeden İtalyan Playboy ve Alman Der Spiegel mecmualarına kapak olan Ionesco, birçok Avrupa sinemasında oynadı.)
Bir dizi davanın akabinde Fransa mahkemeleri Irina Ionesco’yu kızına 80.000 euro tazminat ödemeye mahkûm ederken elindeki negatifleri imha etmesine yahut Eva’ya teslim etmesine ve Eva’nın fotoğraflarını kendisinin isteği olmadan “sergilemek, satmak ya da yaymaktan” kaçınmasına hükmetti.
Whiting ve Hussey’nin dava açtığı sahnede çıplaklık, Ionesco’nun fotoğraflarına kıyasla çok daha hudutlu. Dahası Zeffirelli’nin oğlu Pippo’nun işaret ettiği üzere, iki oyuncu da geçmişte sineması çekerken çok olumlu deneyimler yaşadıklarına dair açıklamalar yapmıştı. Örneğin Hussey 2018’de, “Herkes, ‘Çok gençlerdi, muhtemelen ne yaptıklarının farkında değillerdi’ diye düşünüyor. Lakin biz her şeyin ziyadesiyle farkındaydık” demişti.
Yukarıda da sıraladığımız üzere birçok oyuncu geçmişte emsal şeyler söyledi lakin bu bugünkü argümanlarını geçersiz kılmıyor.
Çocuk istismarı davaları konusunda uzman olan Avukat Jonathan Wheeler, The Guardian’a, “Diyelim ki bir kişi istismara uğradı ve ‘O vakit o denli hissetmedim’ dedi. Daha sonra da sömürüldüğünü düşündüğünü söyledi. Evvelki açıklamaları sorun yaratmamalı” yorumunu yaptı.
GÜNÜMÜZDE KURALLAR GENÇLERİ KORUYOR
İnternet çağında oyuncuların hassasiyetleri de eskiye nazaran arttı çünkü günümüzde bir sahne bir sefer yayınlandıktan sonra sonsuza kadar dolanımda kalabiliyor.
Günümüzde çekilen dizi ve sinemalarda #MeToo’nun ve Harvey Weinstein skandalının da tesiriyle gençleri koruyan kurallar çok daha sıkı. Dizilerde ergen rolünü oynayanların birçok 18 yaşın üstünde ve kontratlarında “Çıplaklık yok” unsuru net tabirlerle yer alıyor.
Cinsellik sahnelerinin samimiyet koordinatörlerinin kontrolünde çekilmesi de kıymetli bir değişiklik. Bu alanın tanınmış isimlerinden Ita O’Brien, dava konusu olan sahnenin günümüzde çok farklı bir yolla çekileceğini belirterek, “Her kare planlanır ve oyunculara anlatılır. Münasebetiyle sete adım attığınızda hiç sürpriz yaşamazsınız zira evvelce provanızı yapmış olursunuz” dedi.
Hem aktörlerle ve direktörlerle hem de oyuncuların aileleri ve velileriyle irtibat kurmanın ve istek almanın çok kıymetli olduğunu da belirten O’Brien günümüzde gereksiz çıplaklıktan kaçınıldığını şu sözlerle açıkladı: “Örneğin bir kişi çıplak olmayı uygun bulmuyorsa, üzerine cilt rengi bir mayo ve tayt giydirirsiniz, bir perdenin gerisine yerleştirip geriden ışık verirsiniz ve bütün sahneyi bir siluet olarak çekebilirsiniz.”
2007-2013 yılları ortasında yayınlanan ‘Skins’in üçüncü kuşak kadrosu
“İLK GÜNÜMDE SEVİŞME SAHNESİNDE OYNADIM”
Ancak her üretim bu kadar ihtiyatlı değil. Örneğin İngiliz gençlik dizisi ‘Skins’in oyuncuları, son devirde, kesimi oldukları birtakım sahneleri sorgulayan açıklamalar yaptı. Dizinin eski oyuncularından April Pearson, 2021’de yayınlanan podcast’inde “Aramızda yaşı bu sahneleri çekmeye yeten biri var mıydı? Kanunen yaşı tutmakla zihinsel olarak yaşı tutmak ortasında bir fark var” diye konuştu.
Laya Lewis de Pearson’a hak verdi ve “Benim için biraz aşırıydı” dedi. Bu sahneleri çekmenin kendisinde vücut algısı meseleleri üzere özgüven sorunlarına yol açtığını belirten Lewis, “Setteki birinci günümde sevişme sahnesinde oynadım” sözlerini kullandı. Lewis diziye başladığında 18 yaşında olduğundan kendisine herkesten daha fazla sevişme sahnesi yazıldığını da kelamlarına ekledi.
14 yaşındayken Skins’de rol almaya başlayan Kaya Scodelario ise yakın vakitte yaptığı bir TikTok paylaşımında, “O vakitler çocukların ve gençlerin korunması diye bir şey yoktu” dedi.
‘Skins’in yaratıcısı Bryan Elsley ismine açıklama yapan bir sözcü şu tabirleri kullandı: “Herhangi bir oyuncumuza kendisini rahatsız ya da hürmet görmemiş hissettirdiğimiz için samimiyetle ve tereddütsüz özür diliyoruz. TV sanayisinde çalışan herkes için emniyetli, sağlam ve keyifli çalışma şartları yaratmaya devam etmekte kararlıyız.”
Son devrin tanınan isimlerinden Sydney Sweeney de ‘Euphoria’daki çıplak sahneleriyle ilgili olarak emsal dertler lisana getirdiğini, direktör Sam Levinson’ın da kendisine olumlu yaklaştığını açıkladı. Sweeney, “Bir sahnede çıplak olmak istemediğimde Sam beni zorlamadı” diye konuştu.
Bu da Hussey ve Whiting’in savına nazaran Zeffirelli’nin “Çıplak oynamalısınız yoksa sinema batar” dediği günlerden bu yana bir şeylerin değiştiğini gösteriyor. Geçtiğimiz 500 yılda çekilen onlarca ‘Romeo and Juliet’ uyarlamasında cinsellik olmaması da Zeffirelli’nin öngörüsünün hakikat olmadığını ortaya koyuyor. Oyuncuların açtığı davanın sonuçlarını ise vakit gösterecek.
The Guardian’da yayımlanan “‘My first day was a sex scene’: the disturbing history of teen actors and nudity” başlıklı haberden derlenmiştir.