Aydın Hasan – Bundan tam 42 yıl evvel bugün sabahın erken saatlerinde radyodan okunan bildiride, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin buyruk komuta zinciri içinde, idareye el koyduğu duyuruldu. Asker ve tanklar daha gün doğmadan sokaktaydı. Siyasi partiler kapatıldı, Meclis feshedildi. Türkiye’nin siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel hayatında derin izler bırakacak sert bir müdahale ile asker idaresi silah gücüyle eline aldı.
1970’li yılların sonlarına yanlışsız yaşanan silahlı sokak olayları münasebet gösterilerek 12 Eylül 1980 sabahı tanklar sokağa indi. Darbe, radyodan okunan bildiri ile halka duyuruldu. Bildiride; Genelkurmay Lideri Orgeneral Kenan Cihan, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Sedat Celasun’dan oluşan Ulusal Güvenlik Konseyi’nin, “İç Hizmet Kanunu’nun verdiği Türkiye Cumhuriyeti’ni kollama ve muhafaza vazifesini ulu Türk milleti ismine buyruk ve komuta zinciri içinde ve buyrukla yerine getirme kararını aldığı ve ülke idaresine bütünüyle el koyduğu” belirtiliyordu. Darbeyle birlikte Meclis feshedildi, siyasi partiler kapatıldı.
Siyaset sürgünde
12 Eylül sabahı saat 05.30’da periyodun Başbakanı Süleyman Demirel ile kıymetli siyasi aktörleri olan Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan’ın kapısı, subaylar tarafından çalındı. Demirel ile Ecevit, Hamzakoy’a, Erbakan ise Uzunada’ya sürgüne gönderildi. Darbeden sonra bir mühlet saklanan devrin MHP başkanı Alpaslan Türkeş ise 14 Eylül’de teslim olmasından sonra Uzunada’ya sürüldü.
İdam cezaları
Darbe idaresi, idamlarda “bir sağdan, bir soldan” siyaseti uyguluyordu. Birinci idam edilen iki kişi; 9 Ekim 1980 tarihinde ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu ile sol görüşlü Necdet Adalı oldu. 19 Mart 1980 tarihinde idama mahkûm edilen Erdal Eren’in idam kararı Yargıtay tarafından iki kez iptal edilmesine karşın Ulusal Güvenlik Kurulu tarafından onaylanan kararla, 13 Aralık 1980’de Ankara Merkez Cezaevi’nde infaz edildi.
Darbe hükümeti, misyonda kaldığı yaklaşık 3 yıl içinde esaslı düzenlemeler yaptı. Askeri idare tarafından oluşturulan Müşavere Meclisi, yeni bir anayasa hazırladı. 1982 yılında yapılan referandumda, yeni anayasa yüzde 92 dolayında bir oyla kabul edildi. Anayasanın kabulüyle darbenin başkanı Kenan Cihan, cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu.
MDP üçüncü oldu
6 Kasım 1983’te genel seçimler yapıldı. Eski siyasi partilerin hiçbirine bu seçimlere katılmaları için müsaade verilmedi. Darbe idaresinin desteklediği ve başına emekli Orgeneral Turgut Sunalp’ın getirildiği Milliyetçi Demokrasi Partisi, seçimde fakat üçüncü olabildi. Turgut Özal’ın kurduğu ANAP, seçimde sürpriz yaptı ve birinci parti oldu. Merkez solu temsil eden Halkçı Parti ise seçimi ikinci sırada tamamladı. Halk, sandıkta askeri dinlememiş ve yansısını ortaya koymuştu.
Yargılanıp mahkum oldular
Kenan Cihan, darbeden tam 34 yıl sonra periyodun Ulusal Güvenlik Konseyi’nin hayatta kalan tek üyesi olan eski Hava Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya ile birlikte yargılandı. Duruşmalara ilerlemiş yaşı ve sıhhat durumu nedeniyle Ankara GATA’dan telekonferans tekniğiyle yatar vaziyette katılan Cihan, Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesi’nin 18 Haziran 2014 tarihli kararıyla, “darbe” hatasından Şahinkaya ile birlikte müebbet mahpusa mahkum edildi. Mahkeme, Cihan ve Şahinkaya hakkında “askeri rütbelerin sökülmesini” düzenleyen Askeri Ceza Kanunu’nun 30. hususunun uygulanmasına da karar verdi. Yargıtay 16. Ceza Dairesi’nde temyiz incelemesinin sürdüğü sırada Cihan 9 Mayıs 2015’te, Şahinkaya 9 Temmuz 2015’te hayatını kaybetti.