Maria Mayer-Ludwig Gisch çifti ve çocukları Slovenya’nın başşehri Ljubljana’ya 2017 yılında taşındı. Aileyle çeşitli vesilelerle tanışanlar sempatik beşerler olduklarını düşünüyorlardı. Halleri dostaneydi fakat sıkboğaz edici değildi. Yeni tanıştıkları bireyleri tanımak için efor sarf ediyorlar lakin hayatlarına burunlarını sokmuyorlardı.
Mayer, internet üzerinden bir sanat galerisi açmıştı, Gisch ise bilgi teknolojileri alanında bir startup’ı yönetiyordu. Memleketleri Arjantin’i terk edip Avrupa’ya yerleşmelerinin sebebini “Orada sokakta işlenen cürümlerin oranı çok arttı” diyerek açıklıyorlardı. Havasıyla, doğasıyla, sakinliğiyle Slovenya yeni bir hayata başlamak için ülkü adresti.
Mayer ve Gisch’le tanışmış olan herkes “Nasıl insanlardı?” sorusuna ya “sıradan” diye karşılık veriyordu ya da “iyi” diye. Komşular da tıpkı fikirdeydi: 35 numaranın sakinleri hiçbir özelliği olmayan bir aileydi. Hatta çocuklarının sık sık bahçede koşup oynadıklarını, birbirlerine İspanyolca seslendiklerini duymak mümkündü.
Dolayısıyla geçtiğimiz Aralık ayı başlarında Mayer ve Gisch’in Slovenya tarihindeki en üst seviye kapalılıkla yürütülen polis ve istihbarat operasyonunun amaçları olduğunun ortaya çıkması herkesi çok şaşırttı.
Polisin 35 numaraya yaptığı baskında Mayer ve Gisch gözaltına, çocuklar ise toplumsal hizmetler nezaretine alındı. Polis ayrıyeten çiftin sahibi olduğu bir ofise de baskın düzenledi. Soruşturmaya yakın bir kaynağın The Guardian’a verdiği bilgiye nazaran, soruşturma kapsamında birçok dokümanın yanı sıra “dev miktarda” para ele geçirildi. Para o kadar çoktu ki polisin sayması birkaç saatini almıştı.
Mayer ve Gisch’in gözaltına alındığı haberi Ocak ayı sonlarında Slovenya basınına yansıdığında haberlerde farklı bir ayrıntı yer alıyordu: Tezlere nazaran çiftin Rusya istihbaratıyla hayli güçlü irtibatları vardı.
SIRADAN GÖÇMENLER RUS CASUSU MI?
Geçtiğimiz günlerde The Guardian’a konuşan Slovenya kaynaklarının dediğine nazaran de “Maria ve Ludwig” çifti aslında “yasa dışılar” olarak bilinen kümeye mensup iki seçkin Rus casusuydu.
Slovenya Dışişleri Bakanı Tanja Fajon, 23 Mart’ta yaptığı açıklamada bu tezleri doğrular nitelikte bilgiler verdi. Fajon gözaltına alınan çiftin Arjantin değil Rusya vatandaşı olduğunu söz etti.
Mayer ve Gisch üzere casuslara “yasa dışılar” denmesinin sebebi bu şahısların Moskova’yla görünür hiçbir ilişkisinin olmaması. Buna rağmen “yasal” casuslar genelde Rusya’nın dünyanın dört bir yanındaki temsilciliklerinde diplomat olarak çalışıyor üzere görünüyor. Yasa dışılar, yıllar boyunca öbür ülkelerin vatandaşlarıymış üzere görünmek üzerine eğitimler alıyor. Birçoğu, kimliklerini gizlemek gayesiyle çocuk sahibi oluyor. Çocuklar anne babalarının Rus olduğunu bilmeden büyüyor.
Slovenya polisi ismine bir açıklama yapan Drago Menegalija, “Şüpheliler yasa dışı yollardan yabancı ülkelere ilişkin kimlik evrakları edinmiş ve geçersiz isimlerle Slovenya’ya yerleşip çalışmaya başlamış yabancı istihbarat servisi üyeleridir” dedi.
Konunun hassasiyeti nedeniyle birçok yetkili açıklama yapmaktan kaçındı. Lakin isimlerinin yazılmaması kaydıyla The Guardian’a konuşan iki yetkili, Mayer ve Gisch’in Rusya dış istihbarat dairesi SVR için çalıştığını söyledi.
The Americans dizisi Soğuk Savaş yıllarında geçiyor.
The Americans dizisi Soğuk Savaş yıllarında geçiyor.
BENZER BİR OLAY ÜNLÜ DİZİYE İLHAM OLDU
Hatırlanabileceği üzere, FBI, Rusya istihbaratının içinden bir muhbirin ihbarı üzerine, 2010 yılında ABD’de yaşayan 10 kişilik bir yasa dışılar kümesini açığa çıkarmıştı. Bu olay başrollerini Matthew Rhys ve Keri Russell’ın canlandırdığı “The Americans” dizisine ilham olmuştu. Mayer ve Gisch’in SVR için çalıştığı katılaşırsa, 2010’da bu yana birinci kere bu türlü bir hadise gün yüzüne çıkmış olacak.
Gözaltılarla ilgili perde gerisine hâkim olan bir kaynak, gayrıresmi görüşmelerde Moskova’nın çiftin istihbarat vazifelisi olduğunu kabul ettiğini söyledi. Birebir kaynak Mayer ve Gisch’in Slovenya’da yargılanması için hazırlıkların sürdüğünü fakat Moskova ile başka Batılı ülkeler ortasında kapalı kapılar gerisinde yapılan değerlendirmelerde çiftin bir tutuklu takası kapsamında Rusya’ya gönderilmesinin gündeme geldiğini belirtti.
Schengen hür sirkülasyon bölgesinin üyesi olan Slovenya’nın karşı istihbarat ortamı, öteki Avrupa üyelerine kıyasla çok daha rahat. Çiftin bu sayede hudut denetimlerine takılmadan Avrupa’nın pek çok yerine rahatlıkla ulaşabildiği belirtildi. Bir kaynak, “Faaliyetlerinin çoğunluğunu Slovenya dışında yürütmüşler” dedi.
İKİSİ DE SIK SIK İŞ SEYAHATLERİNE GİDİYORMUŞ
Bir yıldan fazladır devam eden Ukrayna Savaşı nedeniyle, birçok Batılı ülke Rusya’nın diplomatik temsilciliklerinde çalışan “yasal” casusları hudut dışı etti. Bu durumun Moskova’yı “yasa dışı” casusları ve öteki gayri resmi yolları daha fazla kullanmaya itmiş olabileceği düşünülüyor. Çiftin SVR ismine ne tıp faaliyetler yürüttüğüne dair net bir açıklama yapılmadı fakat iş hayatları ve seyahat ayrıntıları kıymetli ipuçları sunuyor.
Örneğin ofis baskınında elde edilen büyük ölçüde paranın, gayriresmi Rus casuslarına ve muhbirlere ödeme yapmak için kullanıldığı kestirim ediliyor. Moskova’nın bu cins misyonlar için “yasa dışı” casusları kullandığı zira elçiliklerde çalışan istihbaratçıların daima izlendiği ve kaynaklarını açığa vurmaktan tasa ettikleri de söyleniyor.
Mayer’ın toplumsal medya paylaşımları, 5’14 ismini verdiği çevrimiçi sanat galerisinin tanıtımı için sık sık seyahat ettiğini gösteriyor. Lakin “Sanat etraflarını mi gaye alıyordu yoksa mesleğini seyahat etmek için bir kılıf olarak mı kullanıyordu?” sorusunun cevabı net değil. Mayer’in en az iki sefer Zagreb’de bir sanat şenliğine gittiği, çeşitli vakitlerde İngiltere’ye seyahat yaptığı hatta Edinburgh’da bir alışveriş merkezinin içinde bulunan bir galeride yapıtlarını sergilediği biliniyor.
Slovenya’nın Maribor kentinde yaşayan bir fotoğrafçı The Guardian’a Mayer için, “Çok cana yakın bir bayandı. Benim çalışmalarımı çevrimiçi standına ekledi, birebir vakitte Edinburgh’da sergiledi. Bu benim için çok büyük bir şeydi zira çalışmalarımı yurt dışında sergileme bahtım pek olmuyor” dedi.
Mayer’le geçen yıl Kasım ayında Zagreb’de tanışan öteki sanatkarlar da benzeri şeyler söyledi. Hırvat bir ressam, “Çoğunlukla sakin sohbetler ettik, güldük eğlendik” diye konuştu.
The Guardian, Ludwig Gisch’in Arjantin pasaportunun bir kopyasına da ulaştı. Pasaportta Gisch’in 1984 yılında Namibya’da dünyaya geldiği belirtiliyor. Gisch’in Slovenya’da kullanıcıların e-posta gelen kutularını düzenleyen, virüsleri, ziyanlı yazılımları ve istenmeyen e-postaları engelleyen bir yazılım şirketi olan DSM&IT’nin yöneticisi olduğu biliniyor.
Şirketin çevrimiçi ayak izi yok denecek kadar hudutlu. Örneğin Twitter’da yalnızca üç takipçisi bulunuyor. Onlarda biri Gisch, oburu de Mayer’in galerisi 5’14. Çiftin arkadaşlarından biri, yazılımın deneme versiyonunu bilgisayarına indirdiğini lakin beğenmediğini belirterek, “Öyle bir hizmet almak için kim para öder bilmiyorum. Ben hiç etkilenmedim. Avrupa’daki hatta Rusya’daki yeni teknolojinin 5 yıl gerisindeydi” diye konuştu.
Gisch de tıpkı eşi üzere sık sık iş seyahatlerine çıkıyordu. Toplumsal medya profiline nazaran 2022 yılında Almanya’nın Baden-Württemberg kentinde yapılan CloudFest konferansına katılmıştı örneğin. İnternet güvenliği alanında dalın ileri gelen isimlerini bir ortaya getiren bu konferansın, Gisch için kıymetli bireylerle tanışma vesilesi olması mümkün.
İDEAL BİR YASA DIŞINDA ARANAN TÜM ÖZELLİKLER ONLARDA VAR
SVR’nin eski yasa dışı casuslarından Elena Vavilova, 2019’da The Guardian’a verdiği bir röportajda, ülkü biri yasa dışında aranan özellikleri sıradan görünüşlü olmak, dikkat çekmemek ve etraftakilerin onayını almakta istekli olmamak olarak sıralamıştı.
Tanıyanların anlattıklarına nazaran, Mayer ile Gisch bu özelliklerin hepsini taşıyordu. Slovenyalı bir sanatçı kaynak, Mayer için, “Ajan olabileceğine inanmıyorum” tabirlerini kullandı.
Mayer ve Gisch konutta İspanyolca, birçok toplumsal ortamda ise İngilizce konuşuyor, Slovence sözlerdeki sessiz harf kombinasyonlarına lisanlarının dönmediğini belirtiyordu. Fakat öbür bir Slav lisanını konuşurken Rus aksanlarının kendini aşikâr edebileceği tasasıyla bu türlü bir tavır benimsemiş olabilecekleri de düşünülüyor.
Çiftin Ljubljana’nın sakin mahallesi Crnuce’de bulunan eski konutlarındaki komşularından biri, çocukların bahçede sık sık oynadığını ve çiftin sık sık konuk ağırladığını belirtti ve ekledi:
“Benim İspanyolcam pek güzeldir ve Maria İspanyolca konuştuğunda aksanı olmadığını anlayabiliyordum. Sıradan, düzgün insanlardı. Casus olmalarına imkân yok. Bence bu medyanın uydurması.”,
PEK ÇOK ÜLKEDEN PEŞ PEŞE BENZERİ HABERLER GELİYOR
Çiftin daha geniş kapsamlı bir SVR ağının modülü olabileceği de sav ediliyor. Çünkü Ljubljana’daki baskınlardan çok kısa bir mühlet sonra Atina’da yaşayan bir Yunan bayan ile Rio de Janeiro’da yaşayan bir Brezilyalı erkek ortadan kayboldu. Yunan basınına nazaran, yetkililer bu ikilinin de SVR’nin yasa dışı casusları olduğunu ve Slovenya’daki çiftin kendilerini ifşa edeceği endişesiyle kaçmış olabileceğini düşünüyor.
Gerçek isminin Irina olduğu sav edilen Maria Tsalla, Atina’da örgü gereçleri satan bir dükkanının sahibiydi ve gittiği seyahatlerde çektiği fotoğrafları paylaştığı blog’unda kendisini “tutkulu ve durmak bilmeyen bir sanatçı” olarak nitelendiriyordu
5 Ocak’ta Yunanistan’dan ayrılan Tsalla, arkadaşlarına tatil yapmak ve dükkânı için yün çeşitleri almak istediğini söylemişti. Ay sonunda dükkânda çalışan bireye bir SMS gönderen Tsalla hayatında “çok değerli bir şey olduğunu” ve Atina’ya dönmeyeceğini bildirdi.
The Guardian’a konuşan çalışan, “Bana istersem şirketi devralabileceğimi, aksi takdirde kapatacağını zira Kırgızistan’da olduğunu söyledi” tabirlerini kullandı.
Geçtiğimiz aylarda Hollanda ve Norveç makamları da Rusya askeri istihbaraı GRU ismine çalıştığına inanılan birtakım yasa dışı casusların göz alltına alındığını duyurmuştu. İngiltere’nin Berlin Büyükelçiliği’nde çalışan bir güvenlik vazifelisi de Şubat ayında Ruslara bilgi aktardığı gerekçesiyle 13 yıl mahpus cezasına çarptırılmıştı. 2022 sonlarında da Alman istihbaratı BND’nin bir çalışanı Moskova’ya zımnî bilgiler aktardığı kuşkusuyla gözaltına alınmıştı.
RUSYA İLE GÖRÜŞMELER SÜRÜYOR
Geçtiğimiz Haziran ayına kadar Slovenya istihbaratı SOVA’nın yönetici koltuğunda oturmakta olan Janez Stusek, The Guardian’a yaptığı açıklamada, Moskova’nın casusluk faaliyetlerinin kapsamının epey geniş olduğunu belirterek, “Çinlilerin çoğunlukla ekonomik sorunlarla ilgilendiğine inanıyorum. Ancak Ruslar için casusluğun siyasi boyutu da var; AB ve NATO’yu takip ediyorlar” dedi.
Stusek, son periyotta yasa dışı casusları açığa çıkarmaya yönelik karşı istihbarat faaliyetlerinin ağırlaştığına da dikkat çekerek, “Yasa dışılar her vakit gündemdeydi lakin elbette Ukrayna’nın işgalinin akabinde bu mevzuya gösterilen dikkat arttı” dedi.
Fajon da yaptığı açıklamada, Mayer-Gisch çiftinin gözaltı mühletinin uzatıldığını ve Rusya’nın Slovenya Büyükelçisi’nin hususla ilgili görüşmeler için Dışişleri Bakanlığı’na çağırıldığını belirtti.
Diğer yandan çiftin gözaltındaki sorgusunda ser verip sır vermediğini tabir eden bir kaynak, “Profesyonel oldukları açık. Fakat konuşmuyorlar” dedi. Kaynak Rusya ile takas görüşmelerinin üst seviyede yürütüldüğünü de belirterek, “Şimdi bu insanların Rusya için gerçekte ne kadar kıymetli olduğunu göreceğiz. Bu artık büyük bir oyun, Slovenya’nın yalnızca aracı olduğu ortada” sözlerini kullandı.
The Guardian’ın Slovenya’daki çiftle ilgili haberiyle birebir günlerde The Washington Post da hayli çarpıcı bir haber yayımladı. Haberde kendisini Brezilya vatandaşı olarak göstererek, Johns Hopkins Üniversitesi’nin Washington’da bulunan milletlerarası alakalar yüksek lisans programına kabul olan Victor Muller Ferreira’nın aslında Kaliningradlı GRU casusu Sergey Cherkasov olduğu belirtiliyordu. Gazete, ABD Adalet Bakanlığı’nın Cherkasov hakkında bir iddianame hazırlayıp 24 Mart günü mahkemeye sunduğunu aktardı. Habere nazaran, Cherkasov neredeyse 10 yıldır Ferreira kimliğini oturtmaya çalışıyordu. 2018’de yüksek lisansa başladıktan sonraki 2 yıl içinde Washington’da geniş bir etraf yapan ve Dışişleri Bakanlığı’ndan CIA’e pek çok kurumda irtibatlar edinen Cherkasov’un Ukrayna işgali öncesi Biden idaresinin Rusya’nın hudutta askeri yığınak yapmasına yönelik reaksiyonlarına ait istihbarat topladığı da haberde yer aldı. Mezun olduktan sonra Ferreira kimliğiyle yaşamaya devam eden Cherkasov, Lahey’de bulunan Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nden teklif aldı. Cherkasov geçen yıl tam da mahkemenin Rusya’nın savaş kabahati işlediği argümanlarını soruşturacağı periyotta 6 aylık bir staj programına başlayacaktı. Fakat FBI’ın ihbarıyla hareket eden Hollanda makamları tarafından hudut dışı edildi ve Brezilya’ya gönderildi. Brezilya’da havaalanında gözaltına alınan Chekasov, evrak sahteciliği suçlamasıyla 15 yıl mahpus cezasına mahkûm edildi.
The Guardian’ın “The ‘ordinary’ family at No 35: suspected Russian spies await trial in Slovenia” ve The Washington Post’un “He came to D.C. as a Brazilian student. The U.S. says he was a Russian spy.” başlıklı haberlerinden derlenmiştir.