Gülden Çoktan – Tahıl eserlerinin Ukrayna’dan emniyetli formda dünyaya sevki için İstanbul’da oluşturulan Müşterek Uyum Merkezi, Tahıl Koridoru Anlaşması’na imza koyan Rusya Ukrayna Türkiye ve Birleşmiş Milletler temsilcilerinin iştirakiyle hizmete girdi. Ukrayna’daki depolarda bulunan yaklaşık 25 milyon ton tahılın Müşterek Uyum Merkezi’nin nezaretinde kısa müddette dünyaya sevk edilmesi hedefleniyor.
Güvenlik sorunu
Levent’te, Ulusal Savunma Üniversitesi’nde oluşturulan merkezin açılışında konuşan Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya ve Ukrayna ortasında yaşanan çatışmanın güç ve besin krizini artırdığını tabir ederek şunları söyledi: “Dünyadaki tahıl arzının yaklaşık üçte biri Rusya ve Ukrayna tarafından sağlanmaktadır. Ukrayna’dan çıkarılamayan tahıl probleminin devam etmesi başta Ortadoğu ve Afrika olmak üzere global manada hem açlık hem sistemsiz göç nedeniyle önemli güvenlik riski oluşturmaktadır. Münasebetiyle Ukrayna limanlarında bekleyen 25 milyon tondan fazla tahılın inançlı bir halde ve tahminen daha da kıymetlisi kısa vakitte muhtaçlık sahibi ülkelere sevki için denizde bir koridor oluşturulması zarureti doğmuştur. Türkiye, Sayın Cumhurbaşkanımız, Sayın Putin ve Sayın Zelenski’yle görüşmeler doğrultusunda sorunun tahlili için bir inisiyatif almıştır. Bu çerçevede bakanlar düzeyinde de birçok görüşme yapılmış ve bu görüşmelerde kırmızı sınır teşkili de kararlaştırılmıştır.”
Yoğun temaslar yapıldı
Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Türkiye tarafından birer general görevlendirildiğini ve bu özel temsilciler vasıtasıyla ağır temaslar yürütüldüğünü aktaran Akar, “Bu temaslar sonucunda 13 Temmuz’da İstanbul Kalender Kasrı’nda birinci defa dörtlü toplantı icra edilmiş, toplantıda genel prensipler üzerinde mutabık kalınmıştır. Bu uzun ve meşakkatli çalışmalar, kimi ülkelerin gösterdikleri farklı yaklaşımlara karşın, Cumhurbaşkanımızın, Sayın Putin, Sayın Zelenski ve Sayın Guterres’in gösterdikleri irade sonucunda 22 Temmuz’da imzalanan muahede ile sonuçlanmış ve Müşterek Uyum Merkezi Ulusal Savunma Üniversitesi yerleşkesinde 23 Temmuz prestijiyle hazırlık çalışmalarına başlamıştır” dedi.
120 gün geçerli
Merkezin görevinin Ukrayna’dan ihraç edilecek tahıl ve gibisi besin eserlerinin Odesa, Çernomorsk ve Yuzni limanlarından emniyetle denizden nakliyatını sağlamak olduğu bilgisini veren Akar, “Merkez, asker ve sivil olmak üzere Türkiye ile birlikte Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler’den (BM) 5’er temsilciden oluşmaktadır. Alanda rastgele bir askeri öge bulunmamaktadır. Bu merkez, teşebbüse dâhil olacak ticari gemilerin kaydını ve takibini yapacak, uydu internet ve öteki muhabere vasıtaları ile ticari gemilerin intikalini teknik olarak takip edecek, tüm faaliyetlerini taraf ülkeler ve BM ile koordineli olarak yürütecektir. Ukrayna limanlarındaki yükleme ile Türkiye’deki limanlara varışta uygun görülecek mevkilerde, müşterek kontrol timleri tarafından gemilerin denetimleri yapılacaktır. Mayın temizleme muhtaçlığı olursa taraflarca mutabık kalınacak biçimde planlama yapılacaktır. Lakin şu evrede bir muhtaçlık bulunmamaktadır. Taraflarca imzalanan evrak, 120 gün için geçerli olacak, tarafların sonlandırma talebi olmadıkça da devam edecektir” açıklamasını yaptı.
Sorumlulukları büyük
Merkezin ayrıyeten Karadeniz’deki tüm ticari gemilerin hareketlerini Türkiye’nin ulusal altyapısı ve öbür imkânlarla izleyebileceğini belirten Akar, öteki kurum ve kuruluşlarla da birebir görüşebileceğini söyledi. Halihazırda Ukrayna limanlarından çıkacak birinci tahıl yüklü gemilerin hazırlık ve planlamasına devam edildiğini söyleyen Akar, “Müşterek Uyum Merkezi vasıtasıyla yapılacak çalışmaların tüm dünyayı etkileyen besin krizinin aşılmasına, bilhassa fiyatların aşağı çekilmesine değerli katkılar sağlayacağına inanıyoruz. Bu merkezde çalışan işçi, dünyanın gözünün üzerlerinde olduğunun farkında. Temennimiz, kolektif ve başarılı çalışmalar ile merkezin insani gereksinim ve barışa azami katkı sağlaması. Hasebiyle Merkez’de vazife alan işçinin sorumlulukları büyüktür.” dedi.
‘Barıştan yanayız’
Rusya Federasyonu, Ukrayna, Türkiye ve BM temsilcilerinin tarihi, insani ve kıymetli bir misyon üstlendiğini söyleyen Akar şöyle devam etti: “Cumhurbaşkanımızın söz ettikleri üzere “Mutabakata taraflarca uyulması en büyük isteğimizdir.” Bu doğrultuda ortaya konulan ortak çalışma iradesi, tüm krizlerin uygun niyet ve diyalogla önlenebileceğini göstermektedir. Hakikaten, tüm tarafların burada vazife alacak temsilcilerini muahedenin imzalanmasının çabucak sonraki günü, acilen İstanbul’a göndermeleri değerli ve samimi bir kararlılık göstergesi olmuştur. Bu bağlamda Müşterek Uyum Merkezinin yapacağı çalışmaların kalıcı barış ortamına da yer hazırlamasını temenni ediyoruz. Biz her fırsatta barıştan, huzurdan, diyalogdan yana olduğumuzu söz ettik, ediyoruz.”
‘Kriz çözmeye model olabilir’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gerginliğin başından itibaren çatışmanın önlenmesi, savaş çıktıktan sonra da ateşkesin sağlanması ve diplomatik tahlil için büyük bir efor gösterdiğini tabir eden Akar, “Bu doğrultuda Türkiye istikrarlı, itidalli ve kolaylaştırıcı istikamette çalışmalarını aralıksız sürdürmüştür. Bir an evvel ateşkesin sağlanmasını, gerginliğin azaltılmasını ve insani yardımların ulaştırılmasını hedefliyoruz. Bu süreçte NATO’daki sorumluluklarını da yerine getiren Türkiye’nin duruşunun, her iki ülke ile diyalog halinde olmasının doğruluğu ve değeri bir kere daha ortaya çıkmıştır. Besin krizinin önlenmesine ve uzmanlara nazaran besin fiyatlarının düşmesine katkı sağlayacak olan bu merkezde yapılacak çalışmalar, misal halde güç krizi ve öteki birtakım problemlerin tahliline de model olabilir. Bu merkez ayrıyeten besin krizinin önlenmesi ve Afrika’dan Avrupa ve Türkiye’ye olabilecek sistemsiz göçün engellenmesine de katkı sağlayacaktır” tabirlerini kullandı.
‘Ambargo kalkmazsa mutabakat çökebilir’
Rusya Dışişleri Bakanı Yardımcısı Andriy Rudenko, Rusya’nın ziraî eser ihracatına yönelik maniler derhal kaldırılmadığı takdirde, Karadeniz’deki Ukrayna limanlarından tahıl ihracatını tekrar başlatacak Türkiye öncülüğündeki tahıl koridoru muahedesinin çökebileceğini söyledi. Interfax’ta yer alan ve Independent Türkçe’nin aktardığı habere nazaran, Rudenko, Ukrayna’dan tahıl sevkiyatının yakında tekrar başlayacağını belirtti ve tahıl koridoru muahedesinin korunmasını umduğunu belirtti. Birçok ülke Ukrayna’ya savaş açan Moskova’ya yönelik ambargo uyguluyor. Rusya ise muahedeye karşın Ukrayna limanlarını vurmayı sürdürüyor.