Josefa Maria’s da Conceicao, o gün sigarasını istemediğinde ailesi bir şeylerin değiştiğini anlamıştı.
2022’nin başlarıydı. Brezilya’da hayatının büyük kısmında çiftçilik yapan Conceicao, 120’nci doğum gününü yeni kutlamıştı.
Conceicao’nun hayattaki dört kızından (22 çocuğu vardı) biri olan Cicera, “Annem hayatı boyunca sigara içti. Yaşlanınca onu vazgeçirmeye çalıştık. Lakin bizi ‘gidip sigaramı alırım’ diye tehdit etmeye başladı’ diyor.
Ailesi Conceicao’nun geçmiş yıllara nazaran artık daha az hareketli olduğunu söylüyor. Conceicao, birkaç yıl evvel mahallî bir televizyon kanalı tarafından ‘keşfedilmiş’ ve ‘Dünyanın en yaşlı kadını” olarak üne kavuşmuştu.
Conceicao’nın kimlik kartında doğum tarihi 7 Şubat 1902 olarak görünüyor. Ancak Guinness Rekorlar Kitabı’na alınmadı. Yaşayan en yaşlı insan unvanı halihazırda 118 yaşındaki Fransız vatandaşı Lucile Randon’a ilişkin. Randon daha çok ‘Rahibe Andre’ olarak biliniyor.
En yaşlı erkek unvanının sahibi ise 113 yaşındaki Venezuelalı Juan Vicente Mora.
Ama rahibe Andre, bu rekorunu yakında diğerlerine kaptırabilir. Çünkü son yıllarda dünya genelinde 100 yaşını aşan insanların sayısı süratle artıyor.
Birleşmiş Milletler Nüfus Dairesi’ne nazaran 2021 prestijiyle dünya genelinde 100 yaşın üstündeki insanların sayısı 621 bini aştı. Bu sayının 2030’a kadar bir milyonu geçmesi bekleniyor.
1990’da 100 yaşına ulaşan insan sayısı yalnızca 92.000’di. Gerçi bu bile o vakitler çok büyük bir sayı.
İnsanlık, atalarımızınkine kıyasla bize daha yeterli ilaç, yiyecek ve hayat şartları sağlayan gelişmeler sayesinde hayat beklentisi konusunda büyük yol aldı.
BM’nin bu alanda kayıt tutmaya başladığı 1960’ta ortalama bir insanın hayat beklentisi 52’ydi.
Yine 2021 datalarına nazaran 100 yaşını aşanların dünya nüfusuna oranı yüzde 0.008.
Küresel hayat beklentisi ise 75.
Bu tablo ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. Bununla birlikte Japonya’da ortalama ömür 85. Orta Afrika Cumhuriyeti’nde ise yalnızca 54.
İleri yaştaki insanların kronik hastalıklara yakalanma mümkünlüğü da fazla. Birmingham Üniversitesi’nden hücre biyolojisi uzmanı Prof. “Uzun yaşamak, âlâ yaşamak manasına gelmeyebilir” diyor.
Prof. Lord’a nazaran bir erkek, hayatının ortalama 16 yılını diyabetten demansa farklı hastalıklarla geçiriyor. Bayanlarda bu mühlet 19 yıl.
110 yaşındakilerin sırrı
110 yaşında ulaşmak daha da sıkıntı.
Boston Üniversitesi’nin yaptığı, uzun yıllara yayılan bir araştırmaya nazaran yalnızca beş milyon Amerikalıdan yalnızca biri 110 yaşına ulaşabiliyor
ABD’de 2010’da 110 yaşındakilerin sayısı 60-70 civarındaydı. 2017’de bu sayı 150’ye çıktı.
Bu yaştakiler, doğal olarak yaşlanma konusunda çalışan bilim insanlarının ilgisini çekiyor.
Prof. Lord, “Bu beşerler, birçok bireye ileri yaşlarda olan şeylere meydan okuyorlar. Bunun nasıl olduğunu hala bilmiyoruz” diyor.
110 yaşındakilerin sıhhat durumları, yaşlarına kıyasla görece güzel.
Örneğin ailesine nazaran Josefa Maria’s da Conceicao günlük ilaç almıyor. Kırmızı et ve tatlı da diyebiliyor.
Gerçi kimi şeyleri hatırlayamıyor ve gözleri zayıf. 76 yaşındaki kızı Cicera “Annem eskisi üzere yürüyemiyor. Onu her yere taşımak ve bezini değiştirmek zorundayız. Lakin çocukluğundan beri sigara içen, onlarca yıl ağır personellik yapan birisinin bu kadar yaşamasına şaşırıyorum” diyor.
Josefa Maria’s da Conceica, az evvel bahsettiğimiz üzere hayatının büyük kısmında sigara içti. Çocukluğu yoksulluk içinde geçti.
Amerikan Geriatri Derneği’nin 2011’de 95 yaşındaki 400’den fazla Yahudi Amerikalıyla yaptığı bir araştırması, çarpıcı sonuçlar ortaya çıkardı.
Bu şahıslardan yaklaşık yüzde 60’ı koyu sigara tiryakisiydi. Yarısı hayatları boyunca çok kiloluydu. Yalnızca yüzde 3’ü vejetaryendi. Birçoğu hafif idman bile yapmıyordu.
Brighton Üniversitesi’nden biyogerontoloji uzmanı Prof. Richard Faragher, “Bu kadar uzun yaşamak isteyenlere birinci olarak 100 ya da 110 yaşını aşmış şahıslardan uzun yaşama tavsiyeleri almamaları gerektiğini söylemeliyiz” diyor:
“Onların doğuştan istisnai bir durumları var. Zira bir kişinin uzun yaşamasına yardımcı olduğunu bildiğimiz şeylerin büsbütün zıddını yapıyorlar.”
Genetik kalkan mı?
Bilim insanları genetiğin uzun yaşamada büyük bir rolü olabileceğini düşünüyor.
100 ya da 110 yaşını aşmış bireyler yaşlanmaya karşı kendilerini koruyabiliyorlar üzere görünüyor.
Üstelik çoğumuzu erkenden mezara gönderen berbat alışkanlıklara karşı daha fazla bağışıklıkları var.
Yine 100 yaşını aşmış Yahudi Amerikalılarla 2020’de yapılan bir araştırmaya nazaran bu şahıslar genel nüfusunkine misal oranda makus genetik varyantlara sahip.
Bugüne kadar en uzun yaşayan kişi 1977’de 122 yaşında ölen Jeanne Calmet isimli bir Fransız vatandaşıydı. Calmet, 120 yaşından uzun yaşadığı bilinen tek insan.
Ancak Washington Üniversitesi uzmanları bu yüzyıl içinde insanlığın 125 hatta 130’lu yaşları görebileceğini düşünüyor.
*Bu habere Josue Seixasda katkıda bulunmuştur.
