24 Şubat’ta Rusya ile Ukrayna ortasında başlayan savaş sürüyor. Şu ana kadar yetkililerin açıklamalarına nazaran çatışmalarda çok sayıda asker ve sivil hayatını yitirdi. Rusya’nın işgali sonrası Ukrayna topraklarında yaşayan binlerce kişi hayat alanını değiştirmek zorunda kaldı.
Peki bundan sonraki süreçte neler yaşanacak?
BBC grubu mümkün senaryoları öğrenmek için bahsin uzmanlarıyla görüştü. Kim, ne dedi? Ayrıntılara birlikte bakalım…
‘Rusya’nın bahardaki saldırısı belirleyici olacak…’
İngiltere’nin Exeter kentindeki Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nden Michael Clarke, tarihteki misal senaryolar üzerinden şu değerlendirmelerde bulundu:
Büyük Avrasya steplerindeki bir ülkeyi işgal etmek isteyen herkes, en nihayetinde burada kışı geçirmek zorunda kalır.
Napolyon, Hitler ve Stalin step kışında ordularını ilerletmek zorunda kaldı ve artık Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin bir yandan işgali cephede geriletiyor bir yandan da güçlerini bahardaki Rus saldırısı için mevzilendiriyor.
Her iki tarafın da bir duraklamaya gereksinimi var fakat Ukraynalılar daha donanımlı ve devam etmeye daha motive. Ukraynalıların en azından Donbas’ta baskıyı sürdürmelerini bekleyebiliriz.
Kreminna ve Svatove’de Rus birliklerini 65 kilometre gerideki doğal savunma sınırına, işgallerinin başladığı noktaya geri atacak büyük bir evre elde etmeye çok yakınlar.
Ukrayna, çabucak elde edilebilecek kazanım büyük olduğundan durmakta isteksiz olacak. Fakat Ukrayna’nın ilerleyişi Herson’un ele geçirilmesinden sonra güneybatıda durabilir.
Ukrayna’nın Dinyeper’in Doğu yakasına geçip, Rusya’nın savunmasız Kırım’a uzanan yol ve demiryolu irtibatlarını baskı altına alması çok şiddetli olabilir. Fakat Kiev’in yeni bir sürpriz atak başlatması mümkünlüğü asla yadsınamaz.
2023’te esas belirleyici Rusya’nın bahar saldırısı olacak. Putin yeni silah altına alınan 50 bin askerin cephede olduğunu kabul etti. Daha yeni silah altına alınan 250 bin asker de gelecek yıl için eğitim alıyor.
Bu yeni Rus birliklerinin cephedeki bahtları belirlenene dek, ufukta daha fazla savaştan öteki bir şey yok. Kısa ve istikrarsız bir ateşkes bir öbür ihtimal. Putin durmayacağını net bir formda söyledi, Ukrayna da mevt kalım savaşı verdiğini…
Bilim insanı ve analist Andrey Piontkovski, Ukrayna’nın işgal altındaki topraklarını geri alacağını söyledi.
Ukrayna en geç 2023 baharına dek toprak bütünlüğünü büsbütün koruyarak kazanacak. Bu öngörüyü iki faktör şekillendiriyor.
Birincisi, çağdaş savaş tarihinde eşsiz olan Ukrayna ordusu ve bir bütün olarak Ukrayna ulusunun kararlılığı ve cüreti.
İkincisi ise Rus diktatör Putin’in yıllarca taviz verilmesinden sonra, Batı’nın sonunda karşılaştığı tarihi meydan okumayla yüzleşmesi. Bu durum NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in geçtiğimiz günlerdeki bir açıklamasında net görülüyor:
“Bizim ödediğimiz bedel para. Ukrayna ise bedeli kanla ödüyor. Otoriter rejimler, gücün ödüllendirildiğini görürse, hepimiz çok daha büyük bir bedel öderiz ve dünya hepimiz için çok daha tehlikeli bir yer haline gelir.”
Önlenemez Ukrayna zaferinin zamanlamasını NATO’nun yeni askeri atak silahlarını ne süratte verebileceği (tanklar, uçaklar, uzun menzilli füzeler) belirleyecek.
Önümüzdeki aylarda (belki haftalarda) çatışmaların odak noktasının Melitopol olmasını bekliyorum. Melitopol’u alan Ukraynalılar, kolay kolay Azov Denizi’ne ilerleyecek, Kırım’la bağlantı ve ikmal çizgilerini kesmiş olacak.
Cephedeki, yıkıcı Ukrayna ilerleyişinin akabinde Rus ödünleri resmen yapılacak teknik görüşmelerle belirlenecek.
Muzaffer güçler, Ukrayna, İngiltere ve ABD yeni bir milletlerarası güvenlik mimarisini şekillendirecek.
King’s College London Savaş Araştırmaları Kısmı’nda akademisyen olan Barbara Zanchetta ‘Ufukta son görünmediğini’ düşünüyor.
Putin, Ukrayna’nın daha güçlü komşusunun atağını, diğer ülkelerin manalı bir müdahalesi olmadan, pasif bir formda kabulleneceğini bekliyordu. Bu büyük hesap yanlışı, bitişi ufukta görünmeyen, uzayan bir savaşı beraberinde getirdi.
Rus taarruzları, Ukrayna altyapısını maksat alıp, zati sarsılmış bir halkın moralini bozmaya çalışırken, kış güçlü geçecek. Fakat Ukraynalıların dayanıklılığı kayda kıymet. Sıkı duracaklar, savaş da uzayıp, gidecek.
Müzakere mümkünlüğü düşük. Potansiyel bir barış mutabakatı için en azından taraflardan birinin en önemli taleplerinin değişmesi gerek. Bunun olduğuna ya da yakında olacağına dair bir işaret yok.
Peki, savaşın sonu nasıl gelecek?
Savaşın hem insani hem de mali bedeli, Rus siyasi seçkinlerinin kararlılığını etkileyebilir. Rusya’nın içindeki gelişmeler belirleyici olacak.
ABD’nin Vietnam’da, Sovyetler Birliği’nin de Afganistan’da yaptığı, geçmiş savaşlardaki hesap yanılgılarında, çatışmalar yalnızca bu formda sona erdi. Hesap yanılgısı yapan ülkedeki iç siyaset şartları değişti ve “onurlu” olsa da olmasa da, çıkış tek seçenek haline geldi.
Ancak bu yalnızca Batı’nın, savaşın maliyeti konusundaki artan iç baskıya dayanarak, Ukrayna’ya takviye verme manasında sıkı duruşuyla olabilir.
Maalasef bu, uzun bir siyasi, ekonomik ve askeri kararlılık savaşı olacak. 2023’ün sonunda da büyük ihtimalle sürecek.
ABD’li kumandan Ben Hodges’a nazaran Rusya’nın hezimeti kaçınılmaz.
Kiev’de bir zafer geçidi planlamak için çok erken lakin tüm ivme şu anda Ukrayna lehine ve bu savaşı büyük ihtimalle 2023’te kazanacaklarına hiçbir kuşkum yok.
Kış aylarında işler daha yavaş ilerleyecek lakin Ukrayna güçlerinin İngiltere, Kanada ve Almanya’dan gelen kış donanımıyla soğukla daha kolay başa çıkabileceği elbet.
Ocak ayı prestijiyle Ukrayna, savaşın son kademesi olan Kırım’ın kurtarılmasına başlayabilecek pozisyonda olacak.
Tarihten öğrendiğimiz, savaşın bir kararlılık ve lojistik imtihanı olduğu. Ukrayna halkının ve askerlerinin kararlılığını ve Ukrayna’da süratle uygunlaşan lojistik durumuna bakınca, Rusya’nın hezimeti dışında bir sonuç beklemiyorum.
Kısmen Rusya’nın Herson’dan çekilmesi beni bu sonuca götürdü.
Bu gelişme Ukrayna halkı için ruhsal bir dayanak, Kremlin için ise büyük bir utanç oldu. Ayrıyeten Ukrayna güçlerine büyük bir operasyonel avantaj sağladı. Kırım’a bütün geçişler Ukrayna silah sistemlerinin menziline girdi.
2023 sonunda, Kırım’ın tümünün Ukrayna’ya geçeceğine inanıyorum. Egemenlik ise Rusya’nın Sivastopol’deki donanma varlığının basamaklı olarak tahliye etmesine yönelik bir mutabakatla alınabilir. Tahminen de Kırım’ın 2014’te Rusya tarafından yasa dışı halde ilhak edilmesinden evvel var olan mutabakatta öngörülen müddetin (yaklaşık 2025) sonlarına gerçek.
Azov Denizi boyunca Ukrayna altyapısının tekrar inşası devam edecek. Bunlara Mariupol ve Berdyansk üzere kıymetli limanlar da dahil. Dinyeper’den Kırım’a su aktaran Kuzey Kırım Kanalı’nın tekrar açılması da, dikkatleri çekecek bir öbür proje olacak.
Askeri uzman David Gendelman ‘Yaşananların devamını bekleyin’ dedi.
Burada nasıl sona ereceği yerine, tarafların bir sonraki evrede neye ulaşmak istediğini anlatacağım.
Rusya’nın seferber ettiği 300 bin askerden yalnızca yarısı çatışma bölgesinde. Bunların geriye kalanlarıyla birlikte, Herson’dan çekilmeyle boşa çıkan Rus güçleri Rusya’ya bir hücum başlatma fırsatı veriyor.
Luhansk ve Donetsk bölgelerinin işgali devam edecek fakat Donbas’taki Ukrayna güçlerinin etrafını çevirmek için, güneyden, Pavlograd üzerinden bir atak daha düşük bir ihtimal.
Daha olası olan, şu andaki taktiklerin devamı. Bakhmut ve Avdiivka bölgelerinde olduğu üzere Ukrayna güçlerini yıpratıp, yavaş yavaş ilerlemek. Tıpkı taktikler Svatove-Kreminna bölgesinde de uygulanabilir.
Ukrayna’nın geri cephesinde güç altyapısını gaye alanlar ve başka akınlar bu yıpratma savaşı stratejisinin tamamlayıcısı olacak.
Rusya’nın Herson’dan çekilmesinden sonra, kıymetli sayıda Ukrayna askeri de boşa çıktı. Onlar için stratejik açıdan en pahalı taraf güneye, Melitopol ve Berdyansk’a yanlışsız. Gaye da Rus ana karasıyla Kırım ortasındaki koridoru kesmek. Bu büyük bir Ukrayna zaferi olur ve Ruslar tam da bu yüzden Melitopol’ü tahkim ediyor.
Ukrayna için bir öbür seçenek Svatov. Buradaki muvaffakiyet, tüm Rus cephesinin kuzey kanadını tehlikeye atar.
Buradaki büyük soru kaç Ukrayna askerinin bu noktada müsait olacağı. General Zaluzhnyi’nin masasında, şu andan itibaren bir, iki, üç ay içinde asker, zırhlı araç ve ağır silah manasında kaç yedek birliğin hazır olacağını gösteren takvim var.
Çamurun donmasının akabinde bu soruya karşılık bulacağız ve sorunun cevabı “Nasıl sona erecek?” sorusuna verilecek cevabına bizi daha da yaklaştıracak.
BBC Türkçe’nin notu: Uzmanlar, askeri tecrübeleri ve görüşlerin karışımı dikkate alınarak seçildi.