İnsansız haber tahlil ve raporlama sistemi Habermetre’nin 2022 kıymetlendirme raporunda İsmet İnönü, 2022’nin hakkında en fazla haber yapılan ve en çok okunmaya sahip olan şahısları ortasında yer aldı. Vatandaşların da hakkında bilgiler araştırdığı İsmet İnönü hakkında 7.241 haber kaynağında 437.355 adet haber yer alırken 2022’de toplam 382.995.743 ziyaretçiye ulaştı. Meraklı soruların odağı haline gelen İsmet İnönü hakkında merak edilen İsmet İnönü kimdir, kaç yaşında, nereli ve merak edilen öteki soruların karşılıklarını mercek altına alıyoruz.
İSMET İNÖNÜ KİMDİR?
Mustafa İsmet, Malatya’ya yerleşmiş eski bir Türk ailesi olan Kürümoğullarındandır. Büyük babasının ismi Abdülfettah’dır. Mahkeme üyeliklerinde bulunmuş ve Harbiye Nezareti Muhakeme Dairesi Mümeyyizliğinden emekli Hacı Reşit beyin oğludur. 24 Eylül 1884’te İzmir’de doğmuştur. Evli ve üç çocuk babasıdır. Babasının misyonu nedeniyle Sivas’ta ilkokula başlamış, 1892’de Askeri Rüştiye’ye girmiş, 1895’te okulu bitirmiş, Sivas Mülkiye İdadisinde (lise) tahsiline devam etmiştir. 31 Temmuz 1897’de babasının İstanbul’a tayini nedeniyle 6. sınıfta ayrılmış, Halıcıoğlu’ndaki Harp okulunun lise kısmını kaydolmuştur. 1900’de liseyi bitirmiş, 14 Şubat 1901’de Topçu Harbiye sınıfına girmiş, 1 Eylül 1903’te okulu birincilikle bitirmiş ve Topçu Mülazımı Sanisi (Teğmen) olmuştur. Okuldaki başarısı nedeniyle Erkânı Harbiye (Kurmay) sınıfına ayrılmış ve burayı da birincilikle bitirerek altın Maarif madalyası almıştır. 1903’te Pangaltı’da bulunan Harp Akademisine girmiş ve 26 Eylül 1906’da sınıfının birincisi olarak Kurmay Yüzbaşı rütbesi ile mezun olmuştur.
2 Ekim 1906’da Kurmay Yüzbaşı olarak Edirne’de Ordu Merkezinde birinci vazifesine başlamış ve Sahra Topçu 8. Alay 3. Bölük Kumandanı olarak vazifesine devam etmiş, 7 Kasım 1908’de Kolağası rütbesine yükselmiş ve Edirne 2. Tümenin Kurmaylık vazifesine getirilmiştir.
26 Şubat 1910’da İmam Yahya’ya karşı Hükümet tarafından harekete geçirilen Yemen Mürettep Kuvvetlerinin Kurmaylığına atanmış ve Hudeyde’ye gelmiştir. İmam Yahya ile yapılan görüşmelere katılmış ve gösterdiği muvaffakiyetler nedeniyle 26 Nisan 1912’de Binbaşılığa yükseltilmiştir. 25 Şubat 1913 tarihine kadar Yemen’de Genel Kuvvetlerin Kurmay Başkanlığı misyonunda bulunmuştur.
Balkan harbinin çıkması üzerine İstanbul’a çağrılmış, 11 Nisan 1913’te Büyük Karargâhı Genel I. Şubesinde, 8 – 29 Eylül 1913’te Bulgar delegeleri ile İstanbul’da Barış görüşmeleri ile görevlendirilmiştir. 15 Aralık 1913’te Genel Kurmay 3. Şubesinde görevlendirilmiş, 2 Ağustos 1914’te ilan edilen genel seferberlik ile I. Ordunun Kurmaylığına atanmış, Osmanlı İmparatorluğu’nun 11 Kasım 1914’te savaşa katılmasından sonra 29 Kasım 1914’te Kaymakamlığa (Yarbaylığa) yükseltilmiştir. 1914’te Başkomutanlık Genel Karargâhı I. Şube Müdürlüğüne atanmış, 16 Ağustos 1915’te Gümüş Harp Liyakat Madalyası kazanmış, Genel Karargâhta bir yıl bulunduktan sonra cephede vazife istemiş, 2 Ekim 1915’te II. Ordunun Kurmay Lideri olmuş ve 14 Aralık 1915’te Miralaylığa (Albaylığa) yükselmiştir. 30 Aralık 1916’da II. Orduya bağlı 4. Kolordu Kumandanlığına atanmıştır.
12 Aralık 1916’da Kafkas cephesindeki yararlıkları nedeniyle altın harp madalyası almış, 1 Mayıs 1917’de Filistin cephesindeki 20. ve 19 Haziran 1917’de 3. Kolordu Komutanlıklarına atanmış, 20 Eylül 1917’de 7. Orduya bağlı 3. Kolordu Kumandanı iken Atatürk’ün Başkomutanlığa verdiği değerli raporun hazırlanmasında rol oynamıştır. 1918 sonbaharında Şeria vadisinde Kolordusu ile muvaffakiyetler kazanmıştır.
Mondros Mütarekesi görüşmeleri sırasında 24 Ekim 1918’de Harbiye Nezareti Müsteşarlığına getirilmiş, 22 Kasıma kadar bu misyonda kaldıktan sonra, 29 Ocak 1919’da kurulan Mütareke Kuruluna Askeri uzman olmuş ve Harbiye Nezaretinde bu hedefle kurulan Komiteye da Başkanlık yapmıştır. 4 Ağustos 1919’da Kolordu Komutanlığı yetkileri ile Askeri Şura üyeliğine ve Muamelatı Genele Müdürlüğüne atanmış ve 8 gün sonra bu misyonundan alınmıştır.
8 Ocak 1920’de birinci kere Anadolu’ya geçmiştir. Davet üzerine İstanbul’a dönmüş, 16 Mart 1920’de İstanbul’un İşgali üzerine tekrar Anadolu’ya geçmiştir.
25 Nisan 1920’de seçilen süreksiz yürütme şurasında Atatürk tarafından kendisine bir vazife verilmiş ve 3 Mayıs 1920’de kurulan birinci İcra Vekilleri Heyetinde Genel Kurmay Lideri olmuştur. İnönü, Edirne’yi seçerek Büyük Millet Meclisine Edirne Millet Vekili olarak girmiştir.
8 Kasım’da Garp Cephesi Komutanlığına (Genel Kurmay Başkanlığı misyonu üzerinde kalmak üzere) atanmış, Çerkez Etem kuvvetlerini tasfiye etmiş, 10 Ocak 1921’de I. İnönü zaferini kazanmış ve Tuğgeneralliğe yükseltilmiş, 31 Mart 1 Nisan 1921’de II. İnönü kazanmıştır. 1921’de Fevzi Çakmak’ın Genel Kurmay Başkanlığına getirilmesi ile yalnızca cephe komutanlığı ile görevlendirilmiştir.
10 Kasım 1921’de Garp Cephesi Kuvvetleri, iki Ordudan meydana gelmiş ve Ordular kümesi halinde İsmet Paşanın Komutanlığına verilmiştir. 9 Eylül’de kazanılan zafer üzerine rütbesi Ferikliğe (Korgeneralliğe) Yükseltilmiştir.
03-11 Ekim tarihleri ortasında Mudanya’da Mütareke görüşmelerini sürdürmüş ve muahedeyi imzalamıştır. 26 Ekim 1922’de Edirne Millet Vekili sıfatıyla Dışişleri Bakanı olmuş ve Lozan Konferansına heyet Lideri olarak katılmıştır. I. Lozan Konferansı 4 Şubat 1923’te kesilmiş, II. Lozan Konferansı 23 Nisan 1923’te başlamış ve 24 Temmuz 1923’te Barış Mutabakatı imzalanmıştır.14 Ağustos 1923 tarihinden 5 Mart 1924 tarihine kadar ikinci kez Malatya Milletvekili olarak Hariciye Vekili olmuş ve 30 Ekim 1923’te Türkiye Cumhuriyetinin birinci Başbakanı olmuştur. 20 Kasım 1924’te Başbakanlıktan çekilmiş ve 5 Mart 1925’te ikinci kez Başbakan olmuş ve 25 Ekim 1937’de istifa ederek ayrılmıştır. 1937 yılında kendi isteği ile emekliye ayrılmıştır.
10 Kasım 1938 tarihinde Atatürk’ün vefatı üzerine 11 Kasım 1938’de Cumhurbaşkanı seçildi. 14 Mayıs 1950 yılında yapılan seçimlerde Demokrat Partinin çoğunlukla iktidara geçmesi üzerine Cumhurbaşkanlığından çekildi ve o günden sonra muhalefet liderliği misyonuna başladı (İnönü 3 Nisan 1939, 8 Mart 1943 ve 21 Temmuz 1946 seçimlerinde üç sefer daha Cumhurbaşkanı seçilmiştir).
2 Mayıs 1954 ve 27 Ekim 1957 seçimlerinde Malatya’dan Milletvekili Seçilmiş, 20 Kasım 1961’de İnönü başkanlığında birinci Koalisyon Kabinesi kurulmuş ve bu kabinenin ömrü kısa olmuştur. 25 Haziran 1962’de ikinci bir Koalisyon Hükümeti kurmuştur. 25 Aralık 1963’te bağımsızlardan oluşan üçüncü Koalisyon Hükümeti kurulmuş ve bu koalisyon Şubat 1965’e kadar devam etmiştir. Ekim 1965 seçimlerinde Adalet Partisinin çoğunlukla iktidara gelmesi üzerine ana muhalefet liderliğine devam etmiştir.
1931’de Atina’ya ve Budapeşte’ye, 1932’de Moskova ve Roma’ya, 1933’te Sofya’ya, 1937’de Belgrad’a Paris’e ve Londra’ya, 1963’te Kennedy’nin cenaze merasimi için ve 1964 Haziran ayında Kıbrıs Sorunu için Amerika’ya gitmiştir. 25 Aralık 1973’te vefat etmiştir.