12 Eylül darbesinde resmi datalara nazaran 650.000 kişi gözaltına alındı. 171’i cezaevlerinde azap sonucu, yaklaşık 300 kişi hayatını kaybetti. Ankara’daki Mamak Cezaevi’nde dövülerek öldürülen yayıncı İlhan Erdost’un kızı Alaz Erdost ve Diyarbakır Cezaevi’nde yaklaşık 7 yıl boyunca azap gören Abdurrahim Semavi, CNN Türk editörü Serdar Korucu’ya konuştu.
“Babam 7 Kasım 1980’de öldürüldüğünde ben 5,5 aylıktım” diyen Alaz Erdost, kendisinden iki yaş büyük ablasının babasıyla fotoğraflarının olduğunu söyledi ve o günlerle ilgili olarak “Fotoğraf çektirmeyi seven bir aile lakin o denli bir devirden geçiyorlar ki benimle fotoğraf çektirmeyi bile düşünememişler” sözlerini kullandı.
Darbe devrinde babası İlhan Erdost ve amcası Muzaffer Erdost’un “yasak yayın bulundurmaktan” gözaltına alındığını söyleyen Alaz Erdost, “Benim babamın daha evvel hiçbir tutuklanma ya da gözaltı kararı yoktu. O yayın da yasak değildi. O yayının yasak olmadığı daha evvel de ortaya çıkmış ve bir tutanak da tutulmuştu” dedi.
“BİZİ DÖVMEYİN”
Babası ve amcasının 7 Kasım’da bir askeri araca bindirildiğini, dört er ve bir astsubay tarafından vefatına dövüldüğünü belirten Erdost, “Hatta babam ‘Küçük kızımı uyandırmaya kıyamadım öpmeden geldim, bizi dövdürmeyin’ diyor. Lakin astsubay ‘İçerisi sizin zehirlediklerinizle dolu’ diye karşılık veriyor. Babam ve amcam Marksist-Leninist klasikleri basan Sol ve Onur yayınlarının sahibiydi. Ben maliye okudum, okulda onların bastıklarını okul kitabı olarak okudum” diye konuştu.
Babasının, amcasının gözleri önünde dövülerek öldürüldüğünü söyleyen Alaz Erdost, ailenin haber alışını şöyle anlatıyor:
“Anneme nasıl söyleyeceklerini bilemiyorlar. Herkes gözlerini kaçırıyor. Evvel mide kanaması geçirdiğini söylüyorlar lakin öbür bir şey olduğu çok açık. Bir okurmuş üzere Cumhuriyet gazetesini arıyor ve Uğur Mumcu telefonu açtığında kendisini hiç tanıtmadan ‘İlhan Erdost ile ilgili bir haber duyuyoruz, gerçek mu?’ deyince Uğur Mumcu ‘Evet, maalesef İlhan Erdost’u kaybettik’ diyor. Annem bu türlü öğreniyor.”
YILLAR SONRA MECMUADA GÖRDÜ
“Annemin acısı da, aşkı da, uzamış yası da çok büyük. 7-8 yaşlarındayken her sabah uyandığımda annemi salonda ağlarken bulurdum. Edip Akbayram’ın ‘Hasretinle Yandı Gönlüm’ müziğini dinlerdi” diyen Erdost, kendisinin uzun vakit babasının trafik kazasında hayatını kaybettiğini düşündüğünü, yıllar sonra salonda kendisinin görmesi için bırakılan bir mecmuada azapla öldürüldüğünü öğrendiğini aktardı.
Alaz Erdost, babasının eşyalarını birinci defa Utanç Müzesi’nde gördüğünü söyledi ve “Babamın ayakkabısının tekini gördüğümde aklıma Hrant Dink geldi” dedi. Erlerin birer piyon olduğunu düşündüğünü belirten Erdost, “Babamın davası AİHM’de. İç hukuk yolları tükendi. Mahkeme tutanağında vakit aşımına uğrama nedeni olarak ailenin ihmali gösteriliyor. Ben nasıl dava açmayı ihmal etmiş olabilirim ki?” dedi ve darbe periyodu kumandanlarını koruyan süreksiz 15. unsurun 2010 yılında kaldırılmış olmasına karşın bu süreçte esasen vakit aşımının yaşandığının altını çizdi.
“ONU KOKLAYAMADAN ÖLDÜRDÜLER”
Erdost, “Özür değil, yüzleşilsin istiyoruz ki yenileri olmasın, herkes babasına baba diyebilsin. Benim konutum kitaplarla dolu. Konutum kitap kokuyor. Ben konutumun baba kokmasını isterdim. Babamın kitap kokmasını isterdim lakin ben babamın bastığı kitapların kokusunu biliyorum. Babamın kokusunu bilmiyorum. Zira ben onu koklayamadan onu öldürdüler” dedi.
Mardin’in Nusaybin ilçesinde doğan ve darbe sırasında 16 yaşında olan Abdurrahim Semavi, Diyarbakır Cezaevi’nde yaşadıklarını anlattı. “Lise 2 öğrencisiydim. Okula gitmeye başladık. 3 Aralık’ta okula yaklaşık 400 civarında askerle operasyon yapılarak alındım” diyen Semavi birinci olarak Nusaybin Tank Taburu’nda tutulduğunu söyledi ve “Mardin’de 90 gün boyunca 90 yıllık ömre bedel bir azap gördüm. Doğuda, güneydoğuda ve tahminen İç Anadolu’da yapılan azapların doruğu yaşanıyordu” dedi.
Gözaltında nerede yemek yediğini ya da kime selam verdiğini söylemenin bile o bireylerin yakalanmasına neden olduğunu belirten Abdurrahim Semavi, “O 90 gün iradeyi korumak harika bir güç gerektiriyordu” diye konuştu.
Mardin’den 93 gün sonra Diyarbakır Cezaevi’ne sevk edildiğini aktaran Semavi, o günleri şöyle anlattı:
“O devir Diyarbakır Cezaevi’nde yaşananlar geniş kitlelere yansımamıştı. 6 yıl, 7 ay 11 gün kaldım lakin daima tutukluydum. Cezam kesinleşmemişti. Hücrelerde birinci tanıştığımız bir köpekti. Co isminde cezaevi iç emniyet amiri olan Esat Oktay Yıldıran’ındı. Köpeğe ya istendiği üzere tekmil verilmesi gerekiyordu ya da sizi tırmalardı ve kanı da yalardı.”
“FARE İKRAM EDERLERDİ”
Abdurrahim Semavi, bir gün kendisine çikolata verileceği söylendiğinde onun yerine ağzına tıraş köpüğü sıkıldığını tabir etti ve “Banyo yapmak ister misin dediklerinde, bunun aşağıdaki foseptik çukuru olduğunu herkes biliyordu. Yemek yemek istersen fare ikram ederlerdi” dedi.
Hakkarili ve Türkçe bilmeyen 83 yaşındaki bir muhtarın marşları ezberleyemediği için şiddete maruz kaldığını söyleyen Semavi, “O yaşlı muhtarımız komalık oldu. Yaşlı amca daha sonra vefat etti” dedi.
O devir görüşmede Kürtçe konuşmak yasak olduğundan ötürü babasının Türkçe bilmeyen annesine Nusaybin’den Diyarbakır’a gelene kadar “Oğlum nasılsın?” cümlesini öğretmeye çalıştığını belirten Abdurrahim Semavi, “Annem ‘Oğul nasıl?’ diyebildi ve yığıldı. ‘Bu benim oğlum değil, benim oğlumu getirin’ diye Kürtçe çığlık attı. O çığlıkla birlikte tekmeleye tekmeleye uzaklaştırdılar” diye konuştu.
“EN CAN ALICI ŞEY ÇIĞLIK DUYMAKTIR”
“Diyarbakır Cezaevi’nde en can alıcı şey çığlık duymaktır” diyen Semavi, Özal devrinde erken tahliye olduğunu söyledi lakin faili meçhule gitmemek için annesinin babasının cenazesine bile vasiyetlerinin de gereği olarak gidemediğinin altını çizdi.
“Allah bize cezaevinde hidayet nasip etti. Kur’an ile tanıştık” diyen Semavi, “Bugünkü Cumhurbaşkanımızdan bilhassa Diyarbakır Askeri Cezaevi’nin onur müzesi haline dönüştürülmesi talebinde bulundum” sözlerini kullandı.