İstanbul Etraf Kültür ve Tarihi Yapıtları Müdafaa Derneği, 5 yıllık çalışma sonunda Müteferrikbaşı Sinan Ağa tarafından 17’inci yüzyılda Sultanahmet’te inşa ettirilen ve CHP’nin tek parti iktidarı devrinde 1937’de yıkılan Kabasakal Sinan Ağa Camii’nin kalıntılarına ulaştı.
Fatih Sultan Mehmed’in emaneti İstanbul’u çepeçevre saran mescitler CHP’nin tek partili iktidar periyodunda birer birer yok edilirken, o ibadethaneler ortasında yer alan Kabasakal Sinan Ağa Camii’nin yine ihya sürecinde büyük sancılar yaşanıyor.
SULTANAHMET’TEN DAHA ESKİ
Fatih ilçesi Cankurtaran Mahallesi’nde 1600’lü yıllarda Müteferrikbaşı Sinan Ağa tarafından inşa ettirilen Kabasakal Sinan Ağa Camii, 300 yıl boyunca müminlere kapılarını açtı. Sultanahmet Camii’nden daha eski tarihli olarak asırlarca hizmet veren Kabasakal Sinanağa Vakfı’na ilişkin yerde bulunan cami, 1917 yılında yangında hasar gördü. Onarılmayan cami, CHP’nin tek parti iktidarında yıkıldı. 1937 yılında tapuda “Yanmış Kabasakal Sinan Ağa Camii Arsası” olarak tescil edilip yıkılan caminin yeri, Vakıflar Müdürlüğü’ne bırakıldı. Günümüzde Sultanahmet Arasta Çarşısı’ndaki Mimar Mehmetağa Caddesi ile Utangaç Sokak’ın kesiştiği yol alanında kalan Kabasakal Camii, avlusundaki çeşme ve şadırvan üzere kalıntılarıyla yıllar boyunca mahzun kaldı.
KALINTILAR HÂLÂ AYAKTA
İSTED, caminin kalıntıları ve eski fotoğraflarda mevcut bulunduğu haline ulaşarak tam 72 tarihi doküman ile buranın tekrar cami olarak tescil edilmesi için harekete geçti. Albert Kahn’ın “Gezegen Arşivleri Projesi” kapsamında 1913-1927 tarihleri ortasında Türkiye’de çekilmiş 75 bin fotoğraf ortasında Kabasakal Camii’nin varlığını da gözler önüne seren görseller, bu kapsamda en önemli kanıtlar olarak belgede yer aldı. Kabasakal Camii’nin çeşme ve şadırvanı da bölgede hâlâ ayakta olduğuna ait imgeler belgeyi güçlendirdi.
KURUL VE MAHKEME ONAYLADI
İstanbul 4 Numaralı Kültür Varlıklarını Müdafaa Bölge Heyeti, 23.11.2017 tarih, 5939 sayılı kararıyla bu noktayı cami olarak tescil etti. Buna nazaran Kabasakal Camii’nin Fatih ilçesi, Cankurtaran Mahallesi, 65 ada, 2, 3, 14, 15, 16 sayılı parsellerde tescilinin mevzuat kapsamında mümkün olduğu kayıtlara geçti. Kararda, caminin ihya edilmesinin, rastgele bir özgün niteliğe sahip yapıya ziyan vermeyeceği, yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen tarihi yazılı-görsel dataların ihya için kâfi olduğu, Kabasakal Camii’nin mevkisi, plan hususiyetleri, gereç, inşa tekniği, cephe özellikleri ve minaresinin durumu hakkında kâfi bilgi bulunduğu ve dava belgesi içerisinde yer alan evrak ve fotoğrafların ihya için kâfi olduğuna vurgu yapıldı.
VAKIFLAR’DAN İTİRAZ
Ancak Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün teşebbüsleri sonucunda Kültür Varlıklarını Müdafaa Yüksek Kurulu’nun 26.12.2018 tarih, 1153 sayılı kararıyla tescil kaydı iptal ettirildi. Bunun üzerine mevzu yargıya taşındı. İSTED’in açtığı davada İstanbul 5. Yönetim Mahkemesi; Anayasanın “Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması” hususu ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Kanunu’na atıfla, Vakıflar Müdürlüğü’nün iptal kararının hukuka uygun olmadığı gerekçesiyle 30.10.2020 tarih, 2020/1508 sayılı kararla kaldırdı. Kararda, 3 kişilik eksper heyetinin olumlu istikametteki raporu da yer aldı.
İSTİNAFTAN TUHAF KARAR
Bu karar, Vakıflar Müdürlüğü tarafından istinafa taşındı. İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 5. Yönetim Dava Dairesi, Vakıflar’ın itirazını kabul ederek mahallî mahkemenin kararını 15.09.2021 tarih, 2021/2199 sayılı kararıyla iptal etti. İptal kararında caminin mevcudiyetine dair cephe tespitine ait eldeki bilgilerin yetersiz olduğunun öne sürülmesi tuhaf karşılandı. Kararla, belgede caminin mevcudiyetini ve yangından hasar görmüş halini gösteren onlarca fotoğraf yok sayıldı.
SÜREÇ DEVAM EDIYOR
CHP’nin yıkımıyla başlayan, tekrar ihya müracaatları, itirazlar ve mahkeme safhasıyla girift bir periyoda girilen Kabasakal Sinan Ağa Camii’nin tescil süreciyle ilgili İSTED’in hukuksal teşebbüsleri devam ediyor.
CHP VE İBB DUYARSIZ
Kabasakal Sinan Ağa Camii’nin tekrar ihyası için pürüzlerin ortadan kaldırılması beklenirken, “helalleşme” telaffuzunda bulunan CHP Başkanı Kılıçdaroğlu ve CHP’li İBB’nin, geçmişlerinde vakfa ilişkin olmasına karşın ibadethane vasfından çıkarıp yıktırdıkları tarihi ibadethanenin yine inşa edilmesi için sürece neden faal dayanak vermedikleri sorgulanıyor. Gazetemiz Akit’in bahse ait tavrına yönelik CHP Genel Merkezi’e ulaştırdığı yazılı sorulara ise dün gün boyunca karşılık verilmedi.
CAMİ GİTTİ İSMİ KALDI
Sultanahmet Arasta Çarşısı’nın uç kısmında yer alan cami toprağı, bulunduğu caddeye de ismini vermiş durumda. Günümüzde “Kabasakal Caddesi” olarak isimlendirilen noktada Kabasakal Camii artık yok lakin ismi hâlâ caddede yer alıyor.